Czas miłościwie panującej nam kanikuły upomniał się i o Dział Wschodni. Odpowiadając na jego – póki co wyrozumiałe – wymachiwanie palcem, winniśmy Czytelnikowi obcującemu ze Wschodem poprzez łamy niniejszego działu nieco odpoczynku i bezpośredniego zachwytu nad wschodnimi ziemiami. Oto historyczno-podróżniczy zapis Janusza Michalskiego, wodny rekonesans, dniestrzańska kwerenda ukraińskiego nadrzecza. Zapraszam do łódki, poprawmy się w siedziskach, łapmy za wiosła. Do dzieła.(pl.)

Odcinek od Halicza do Chocimia to najciekawszy fragment Dniestru na Zachodniej Ukrainie. Rzeka o charakterze nizinnym płynie tu w górskim krajobrazie głęboko wciętego Jaru Dniestrowego. Towarzyszą jej liczne boczne wąwozy i jary. Dno i brzegi kamieniste. Przeszkód brak. Trudności niewielkie – zdarzają się możliwe do ominięcia przemiały i szypoty. Przy niskim poziomie wody, ze względu na sporą szybkość nurtu istnieje niebezpieczeństwo uszkodzenia sprzętu. Silny wiatr szybko podnosi nieprzyjemną, krótką i wysoką falę. Na brzegach występują częste odkrywki różnokolorowych skał, bogata i nieraz już egzotyczna dla nas roślinność, wielka ilość ptactwa, zwłaszcza czapli. Okolice rzeki, jak na Ukrainę, są gęsto zaludnione choć nie odczuwa się tego ze względu na częstą niedostępność brzegów.

Mieszkańcy tych rejonów są gościnni i uczynni. Sklepy zaopatrzone są przyzwoicie, istnieje przy tym możliwość uzupełnienia zakupów w prywatnych gospodarstwach – warzywa, mleko a nawet chleb. Wygodnych i pięknie położonych miejsc biwakowych jest pod dostatkiem, dla dowolnie licznych grup. Stara, ciekawa i w wielu przypadkach zabytkowa zabudowa okolicznych wsi i miasteczek sprawia wrażenie zagubionych w czasie i przestrzeni. Będąc tu ma się nieodparte i historycznie uzasadnione poczucie kulturowej swojskości. Początkowo na obu brzegach Haliczyna, od okolic Zaleszczyk na lewym brzegu Podole, na prawym – Bukowina. Niestety są też sprawy mniej przyjemne: konieczność dzielenia miejsc biwakowych z krowami i kozami, błoto na brzegach z powodu osłabienia przepływu wody przez zaporę sztucznego zbiornika –Dniestrowskiego Wodoschronienia i zaśmiecenie. Nie jest to wyjazd nad Krutynię – potrzebna jest świadomość celu.

Szlak

1.Dniestr od Halicza do Niżniowa.

Uciążliwość: U0
Trudność: ZWB
Malowniczość: **
Czystość wody: KL3

Rozległa dolina, szerokość rzeki od 50 do 150 m. Łozy, wierzby i topole. Na brzegach wzgórza, stopniowo przybliżają się do rzeki. Archipelagi wysp na wysokości Jezupola – przed mostem kolejowym i przy ujściu Bystrzycy. Między wyspami kamieniste przemiały. Za Uściem Zielonym piękne, wysokie, zalesione strome brzegi.

1.1.Halicz – most – 0 km.

Halicz – stolica rejonu (powiatu), 7 tys. mieszkańców. Jedno z najstarszych miast Rusi, dawna stolica Księstwa Halickiego. Stare miasto na prawym brzegu Dniestru: cerkiew Bożego Narodzenia i konny posąg księcia Daniela Halickiego na rynku, synagoga, na wzgórzu ruiny zamku Kazimierza Wielkiego. Na wysokim brzegu Dniestru cmentarz karaimski (zierat). Niedaleko, w miejscowości Kryłos renesansowa cerkiew Zaśnięcia Przeczystej Bogurodzicy, Kaplica św. Wasyla, fundamenty romańskiego Soboru Uspienskiego i muzeum Ziemi Halickiej. Zaś we wsi Szewczenkowe (dawniej Św. Stanisław), nad ujściem Łomnicy do Dniestru stoi jedyny zachowany zabytek średniowiecznej architektury halickiej – cerkiew św. Panteleimona z XII w. Łódki najlepiej wodować na lewym brzegu, za stadionem, na szerokiej kamienistej plaży, poniżej starego mostu.

1.2. Halicz – ujście – 2 km.

Po lewej ujście Hniłej Lipy (hniły – po ukraińsku powolny, leniwy).

1.3. Jezupol – uwaga – 7 km.

Wyspy – trzymać się nurtu, z prawej kamieniste płycizny.

1.4. Jezupol – most – 9 km.

Most kolejowy – uwaga na kamieniste płycizny, płynąć z lewej.

1.5. Jezupol – biwak – 11 km.

Wygodne miejsce biwakowe na prawym brzegu, na zakręcie w lewo, przy niedużym zagajniku, za ujściem małego potoczku. Stąd do Jezupola 2 km. W miasteczku obejrzeć można barokowy kościół Dominikanów. Można też wybrać się do Stanisławowa – 20 km, koleją lub autobusem.

1.6. Jezupol – ujście – 12 km.

Po prawej ujście Bystrzycy ukryte wśród wysp. Uwaga na kamieniste płycizny.

1.7. Mariampol – biwak – 16 km.

Po lewej, na wzgórzu pięknie położone miasteczko Mariampol – resztki ruiny pałacu Jabłonowskich, klasztor Kapucynów zmieniony na więzienie. W cerkwi znajduje się kopia łaskami słynącego obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwana Zwycięską lub Hetmańską. Oryginał znajduje się we Wrocławiu. Na błoniach za miastem piękne miejsce biwakowe.

1.8. Dołhe – biwak – 23 km.

Miejsce biwakowe za położoną na prawym brzegu wsią Dołhe, na zakręcie rzeki.

1.9. Uście Zielone – sklep – 25 km.

Miasteczko Uście Zielone leży nad rzeką Horożanką, lewym dopływem Dniestru, odsunięte od niego o ok. 2 km. Czynny kościół św. Rozalii, cerkiew z ciekawym ikonostasem, dobrze zachowany kirkut. Trzy sklepy, ośrodek zdrowia. Na prawym brzegu Dniestru wysoka skarpa, ciekawe boczne wąwoziki. Dobre miejsce do kąpieli.

1.10. Bukówna – biwak – 29 km.

Dobre miejsce biwakowe na prawym brzegu. Dalej stromy, porośnięty lasem wysoki brzeg na długim, łagodnym zakręcie w lewo.

1.11. Złota Lipa – biwak – 37 km.

Pięknie położone w niedużym zagajniku miejsce biwakowe, na lewym brzegu, tuż przed ujściem Złotej Lipy.

1.12. Niżniów – most – 42 km.

Resztki filarów po moście kolejowym i most drogowy na trasie ze Stanisławowa do Monasterzysk. Płynąć lewą stroną, za mostem nurt mocno przyspiesza, uwaga na płycizny.

2. Dniestr od Niżniowa do Zaleszczyk.

Uciążliwość: U0
Trudność: ZWB
Malowniczość: ***
Czystość wody: KL3

Jar Dniestrowy. Szerokość rzeki do 200 m. Stromy i wysoki brzeg to z jednej, to z drugiej strony, to z obu. Wysokość wzgórz na brzegach do 120 m nad poziom rzeki. Stromość w wielu przypadkach uniemożliwia podejście na wprost. Kolorowe skały, odsłonięte przekroje przez kolejne warstwy wysokości do 100 m. Groty, niektóre noszące ślady zamieszkania. Fantastyczne meandry.

2.1. Niżniów – biwak – 43 km.

Wygodne miejsce na prawym brzegu, za ujściem rzeczki Tłumacz. Płaska łąka położona na tarasie nad rzeką, pomiędzy wodą a stromym, zalesionym brzegowym wzgórzem zbliżającym się do rzeki. Wzgórze pocięte głębokimi jarami. Z wierzchowiny piękna panorama – pagórki, pola, lasy, gdzieś w dole wijący się Dniestr. Do najbliższych zabudowań 500 m, do centrum miasta – 3 km.

2.2. Smerklów – most – 45 km.

Gazociąg Sojuz przeprowadzony w poprzek rzeki. Początek długiego, ciągnącego się do wsi Latacz odcinka fantastycznych zakrętów.

2.3. Odaje – biwak – 57 km.

Na prawym brzegu wieś Odaje, na lewym Horyhlady. Biwak za Odajami, przed potężnym brzegowym wzgórzem – pejzaż rzadkiej urody. Na wzgórzu kapliczka pamięci UPA, której niewielkie oddziały przetrwały w tej okolicy do początku lat 50-tych.

2.4. Budzyń – uwaga – 62 km.

Wyspy, główny nurt omija je z prawej. Pomiędzy wyspami możliwe płycizny. Piękny widok na jar rzeki, stopniowo niknący za kolejnymi wzgórzami.

2.5. Koropiec – ujście – 65 km.

Ujście rzeki Koropiec, po lewej stronie zakola Dniestru. W mieście Koropiec neorenesansowy pałac hrabiego Stanisława Badeniego, marszałka sejmu Galicji w pierwszych latach XX wieku. Jedna z niewielu zachowanych w całości rezydencji na Zachodniej Ukrainie. Wokół pozostałości parku. Niestety całość mocno zaniedbana. Do wysokości Koropca ciągną się od wsi Budzyń wysokie skaliste brzegi w kolorze fioletowo-bordowym.

2.6. Stigła – uwaga – 68 km.

Największy szypot, na jaki natrafiliśmy w trakcie naszego spływu. Za nim, po prawej, na wysokości położonej na lewym brzegu wsi Stigła trudno dostępna grota.

2.7. Ścianka – grota – 71 km.

Za wsią Ścianka, po lewej duża grota, z wyraźnymi śladami zamieszkania. Prawdopodobnie była tu ok. 1000 lat temu chrześcijańska świątynia, założona w miejscu wcześniejszej, pogańskiej. Na prawym brzegu, wysoko w górze położona jest wieś Delawa – liczna kolonia pięćdziesiątników (zielonoświątkowców).

2.8. Kośmierzyn – biwak – 73 km.

Bardzo wygodne i pięknie położone miejsce biwakowe na prawym brzegu, na tarasie nad rzeką. Wieś Kośmierzyn leży za wzgórzem, na lewym brzegu.

2.9. Dolina – biwak – 77 km.

Miejsce biwakowe na prawym brzegu, przy końcu wsi, przed skalistym brzegowym wzgórzem. We wsi sklep.

2.10. Petrów – uwaga – 94 km.

Początek 16 kilometrowej pętli. Stąd lądem na wprost do końca owej pętli jest 1 km, ale ze względu na stromość brzegów skrócić trasę niepodobna.

2.11. Monaster – wodospad – 97 km.

Na prawym brzegu, naprzeciw wsi Monaster, wodospad „Dziewicze Łzy”. Strumień wody, mieniąc się w słońcu tęczą, spływa sponad ukrytej wśród drzew skały. Pod strugami płytkie groty. Poniżej, przy brzegu rzeki i w wodzie leżą wielkie głazy.

2.12. Łuka – most – 103 km.

Most drogowy na trasie Kołomyja – Buczacz, łączący wsie Łukę i Nezwiskę. Kilometr wcześniej, na prawym brzegu, wysoko nad wodą wieś Podwerbce – ulubione miejsce lotniarzy.

2.13. Rakowiec – zamek – 105 km.

Na prawym brzegu, nad wsią Rakowiec ruiny zamku. Zachowała się baszta, widoczna z daleka i narożny fragment murów. Zamek, zbudowany w XVII w., skutecznie opierał się Tatarom i Kozakom, zdobyty został przez Turków, a w ruinę popadł po konfederacji barskiej. Ze zboczy ponad zamkiem wspaniały widok na rzekę. Lądować przed pierwszymi zabudowaniami wsi.

2.14. Korniów – biwak – 112 km.

Miejsce biwakowe na prawym brzegu, za wsią Korniów.

2.15. Kopaczyńce – biwak – 119 km.

Dobre miejsce biwakowe dla dużej grupy, na prawym brzegu, za zakrętem w prawo, nieco poniżej ujścia Złotego Potoku, który wypływa po lewej. Do wsi Kopaczyńce około 2 km.

2.16. Beremiany – ujście – 128 km.

Po lewej piękny beremiański kanion – ujście rzeki Strypy. Dobre miejsce na biwak. Wieś Beremiany, miejsce urodzenia Kornela Ujejskiego, leży około 1 km od brzegu rzeki. Stąd najbliżej jest do Jazłowca (ruiny zamku, dom zakonny sióstr Niepokalanek), można wybrać się też do Potoku Złotego (zamek) i Buczacza (ratusz, ruiny zamku). Za zakrętem w prawo, na lewym brzegu wysokie wzgórze – Czerwona Góra, ciekawa roślinność naskalna. Do Chmielowej mocny i szybki nurt.

2.17 Chmielowa – sklep – 133 km.

Wieś Chmielowa położona jest na obu brzegach rzeki, mostu brak. Komunikację zapewniają czółna. Jeśli akurat nie ma go na naszym brzegu trzeba głośno krzyczeć, na pewno ktoś przypłynie. Na brzegu prawym stoi pomnik pamięci mieszkańców wsi, którzy zginęli na frontach Otiecziestwiennoj Wojny w szeregach Armii Czerwonej. Podobne pomniki stoją w każdej większej miejscowości, na każdym jest lista kilkudziesięciu lub więcej nazwisk. Sklep jest zaraz za pomnikiem. Na lewym brzegu, na wzgórzach – rezerwat Chmielowa Ścianka – miejsca po przedwojennych winnicach. Z Chmielowej można wybrać się szosą (we wsi można znaleźć transport) do odległej o 9 km Czernelicy (kościół Dominikanów, ruiny twierdzy oraz obecnie misja Redemptorystów).

2.18. Latacz – ujście – 137 km.

Za zakrętem w lewo, z prawej strony ujście płynącego od Czernelicy niewielkiego potoczku. Idąc wzdłuż niego, pięknym jarem, mamy do Czernelicy 3 km.

2.19. Latacz – grota – 140 km.

Wieś Latacz położona jest na wysokim lewym brzegu. Kawałek dalej, po lewej, nad wierzchołkami drzew – trudno dostępna grota „Sokole gniazdo”. Miejsce na biwak na prawym brzegu. Wyspy. Wspaniały, prosty, długi leśny odcinek rzeki ciągnie się aż do Uścieczka.

2.20. Repużyńce – most – 142 km.

Gazociąg „Sojuz” w poprzek rzeki.

2.21. Michalcze – turbaza – 144 km.

Z prawej strony, tuż nad brzegiem, tyłem do rzeki stoją zabudowania turbazy w Michalczach. Podobno jest czynna. Kawałek dalej ruiny mostu – w rzece tkwią zrujnowane podpory. Trzymać się głównego nurtu.

2.22. Uścieczko – ujście – 148 km.

Uścieczko nad Dżurynem. Duża wieś, dawniej miasteczko. Miejsce biwakowe koło ujścia Dżurynu, na łące. Do sklepu w centrum wsi niedaleko. Po drugiej stronie szosy cerkiew. Zrujnowany kościół stoi nieco dalej, w dół Dniestru, przy szosie. Obowiązkowa piesza wycieczka 6 km wzdłuż Dżurynu do Czerwonogrodu – miejscowości dziś już nie istniejącej. Piękny spacer wśród porośniętych lasem wzgórz doliny Dżurynu. (Ewentualnie można podjechać do wsi Nyrkiw lub Nagórzany). Czerwonogród to niezwykłe miejsce: na środku wielkiej kolistej kotliny, wyciętej w płaskowyżu pętlą Dżurynu, stoi samotna sucha wyspa. Na jej wierzchołku znajdują się: kościół Dominikanów – w ruinie oraz ruiny pałacu Lubomirskich – pozostały dwie wieże, zbudowane na wzór stojących tu dawniej obronnych wież zamkowych. Pomiędzy wieże wkomponowana była, nie zachowana do dziś, klasycystyczna część frontowa pałacu. Przy kościele krzyż z tablicą upamiętniającą 60-ciu Polaków zamordowanych tu pod koniec wojny. Napis mówi o ofiarach brunatnego faszyzmu i czerwonego komunizmu, ale faktycznie była to zbrodnia nacjonalistów ukraińskich. Na miejscu wsi Czerwonogród, na grzbiecie wyspy, poniżej kościoła, znajduje się obecnie letni obóz dziecięcy (dawniej pionierski) „Romaszka”. Dżuryn, zatoczywszy pętlę wokół Czerwonogrodu spada z kotliny 16-o metrowym, dwukaskadowym wodospadem, najwyższym na Podolu. Niemal nad samym wodospadem brzegi rzeczki połączone są mostkiem – wiaduktem, zbudowanym z tutejszego czerwonego kamienia, czerwonego jak ziemia w całej okolicy. Za mostkiem zrujnowany budynek młyna.

2.23. Uścieczko – most – 150 km.

Most drogowy. Bardzo wysoka, ażurowa konstrukcja. Z mostu wspaniała panorama w dół i w górę rzeki, która tworzy tu wielki zygzak, ciągnący się aż do Horodnicy.

2.24. Iwanie Złote – sklep – 158 km.

Na lewym brzegu Iwanie Złote: murowana cerkiew, przychodnia zdrowia, sklep.

2.25. Horodnica – krzyż – 164 km.

Nad położoną na prawym brzegu wsią Horodnica zaczyna się pas wysokich, bardzo stromych i miejscami skalistych, pociętych bocznymi jarami wzgórz. Przewyższenie znad rzeki sięga 120 m. Na najwyższym wierzchołku, niedaleko wsi, na usypanym kopcu stoi krzyż upamiętniający poległych za samostijną Ukrainę. Wspaniała panorama. Rezerwat florystyczny. Na prawym brzegu, za kolejnym bocznym jarem jest już Bukowina. Przed wojną dochodziła tu do rzeki granica z Rumunią.

2.26. Zielony Gaj – biwak – 168 km.

Na lewym brzegu wieś Zielony Gaj, dawniej Żeżawa. Drewniana cerkiew z końca XVIII wieku. Miejsce biwakowe.

3. Dniestr od Zaleszczyk do Chocimia.

Uciążliwość: U0
Trudność: ZWB
Malowniczość: ***
Czystość wody: KL3

Dolina poszerza się. Jar staje się mniej wyrazisty lecz rzeka nadal płynie wśród wysokich, urwistych, skalisto-gliniastych wzgórz. W kilku miejscach pionowe, kilkunastometrowe skalne ściany opadają wprost do rzeki. Prędkość nurtu początkowo nie zmienia się, od Dźwinogrodu zaczyna powoli spadać. Koło Chocimia rzeka praktycznie już stoi. Nadal fantastyczne zakręty. Szerokość rzeki od 200 m do ponad 400 m koło Chocimia. Uwaga na liny licznych promów.

3.1. Zaleszczyki – most – 175 km.

Zaleszczyki, stolica rejonu (powiatu), 13 tys. mieszkańców. Miejscowość jest położona na końcu cypla, z trzech stron otoczonego wodami Dniestru. Dawniej kurort i uzdrowisko, liczne pensjonaty, Dom Uzdrowiskowy, park Majorowej, plaża, przystań. Obecnie niestety miejsce dość zaniedbane. W centrum miasta kościół katolicki i parafia. Ze wzgórza Kriszczatik na prawym, bukowińskim brzegu wspaniała panorama miasta i okolicy. We wtorek dzień targowy, pełen wschodniej egzotyki. Dwa mosty: kolejowy i drogowy. Pod mostami płynąć prawą stroną.

3.2. Dobrowlany – rezerwat – 180 km.

Po lewej wieś Dobrowlany, za nią w bocznej dolince rezerwat florystyczny „Jar Obiżowa”. Południowa roślinność (kiedyś m.in. stanowiska migdałowców), istniejąca tu dzięki specyficznemu, prawie śródziemnomorskiemu klimatowi okolic Zaleszczyk. Dobre miejsce na biwak. Kawałek dalej, po lewej, na stromym brzegowym stoku gaj platanowy.

3.3. Kulewce – uwaga – 187 km.

Wyspa w środku koryta rzeki, szypoty. Ominąć z prawej.

3.4. Gródek – ujście – 189 km.

Piękne miejsce biwakowe na prawym brzegu, poniżej widocznego z daleka monastyru i cerkwi Zaśnięcia NMP w Kulewcach. Na przeciwległym brzegu długa gliniasta ścianka – „Poczeniha”, podziurawiona ptasimi gniazdami. Za nią zaczynają się zabudowania Gródka. Ujście Seretu. Zabytkowe cerkwie: w Gródku, Kasperowcach i Kułakowcach nad Seretem.

3.5. Zazulińce – biwak – 200 km.

Duża wieś Zazulińce na lewym brzegu. Koło niej dobre miejsce na biwak. Za wsią lewy brzeg opada pionowym urwiskiem wprost do wody. Spadek rzeki widoczny „gołym okiem”.

3.6. Bródek – sklep – 203 km.

Po prawej duża wieś Bródek – po mołdawsku Vadu Nistrului. Po lewej wieś Sinków. Z Bródka 7 km do Okna (neogotycki pałac z pocz. XIX w., jedyna na Bukowinie zachowana w całości rezydencja). Za wsią początek kolejnej serii wielkich zakrętów.

3.7. Mosorówka – uwaga – 208 km

Na prawym brzegu, przed wsią Mosorówka stoi ogromny budynek przepompowni. Woda pobierana z rzeki służy do nawadniania okolicznych pól.

3.8. Kołodróbka – biwak – 210 km.

Na lewym brzegu wieś Kołodróbka, dawna osada tatarska. Liczne znaleziska starożytności. Obok rezerwat florystyczny „Cynkiw”. Miejsce biwakowe.

3.9. Samuszyn – uwaga – 218 km.

Wieś Samuszyn na prawym brzegu. Prom, będzie ich coraz więcej gdyż najbliższy most jest dopiero w Żwańcu. Przed wsią malowniczy pas pionowych skał opadających wprost do rzeki. Za wsią wyspy, cały archipelag. Od promu do Uścia Biskupiego drogą 4 km, rzeką 20 km.

3.10. Onut – ujście – 224 km.

Wieś Onut na prawym brzegu, ciekawa drewniana cerkiew, ujście rzeki Potok, wyspy, prom. Stąd według mapy zaczyna się Dniestrowskie Wodoschronienia, tj. sztuczny zbiornik z zaporą w Nowodniestrowsku.

3.11. Horoszowa – biwak – 230 km.

Duża wieś Horoszowa po lewej, w zakolu Dniestru. Ciekawa drewniana zabudowa. Za wsią wyspa, dalej dobre miejsce na biwak.

3.12. Uście Biskupie – biwak – 234 km.

Miejsce biwakowe na prawym brzegu rzeki. Fantastyczna skalna sceneria przeciwległego brzegu. Dalej po lewej pionowe urwisko opadające wprost do wody.

3.13. Uście Biskupie – ujście – 236 km.

Za urwiskiem lewego brzegu ujście rzeki Niczławy, za nim wieś Uście Biskupie.

3.14. Chudykowice – uwaga – 240 km.

Na lewym brzegu wieś Chudykowice, na końcu wsi prom. Stąd do Mielnicy Podolskiej są 2 km piechotą. Mielnica Podolska – miasteczko, 6 tys. mieszkańców. Cerkiew, kościół (czynny), zachowany pałac i park – obecnie Dom Dziecka dla upośledzonych dzieci. Restauracja „Mielniczanka”. Stąd można się wybrać do Krzywcza, 16 km w kierunku północnym, komunikacja autobusowa. W okolicy Krzywcza znajdują się jaskinie gipsowe z bogatą szatą naciekową, jedne z największych w Europie. Najdłuższa jaskinia – „Optymistyczna”. Do zwiedzania udostępniona jest jaskinia „Kryształowa” – oświetlona z ułożonym chodnikiem i obsługą przewodnicką. Ponadto ruiny zamku. 10 km na wschód od Mielnicy leżą Kudryńce – ruiny potężnego zamku wybudowanego na pocz. XVII w. i w tym czasie porównywalnego wielkością do twierdzy w Kamieńcu Podolskim są bardzo malownicze położone nad zakolem Zbrucza. Na wąskim i zwężającym się w kierunku wsch. pasie terenu na pd.-wsch. od Mielnicy, położonym między Dniestrem i Zbruczem, m.in. w okolicy wsi Dźwiniaczka wypatrzeć można wyraźne ślady obwałowań zwanych „Wałami Trajana”. Liczne znaleziska monet i innych przedmiotów z okresu rzymskiego.

3.15. Olchowiec – góra – 250 km.

Koło wsi Olchowiec, na lewym brzegu wysokie wzgórza. Najwyższe to góra Tarasa Bulby, wg. legendy miejsce śmierci bohatera powieści Mikołaja Gogola (po ukraińsku Hohola). Powieść ta to ukraiński odpowiednik Sienkiewiczowskiego „Ogniem i mieczem”.

3.16. Ruchocin – biwak – 252 km.

Dobre miejsce biwakowe ze źródełkiem, na lewym brzegu, naprzeciwko wsi Ruhocin. Dalej, na lewym brzegu leży wieś Dnistrowe, dawniej Wołkowce koło Dźwinogrodu. Z rzeki widoczny jest kościół.

3.17. Dźwinogród – biwak – 258 km.

Miejsce wyjątkowo malownicze. Nad tarasem lewego brzegu ciągnie się do zakrętu rzeki długi, pionowy mur z glinki, wysokości do 20 m. Nad urwiskiem stoi duży, z daleka widoczny krzyż. Za krzyżem i ponad nim kępa starych drzew osłania cerkiewkę i cmentarzyk. Na samym zakręcie uchodzi do rzeki szemrzący małym wodospadem potoczek. Przy ujściu potoczku resztki dawno opuszczonej zagrody, ruiny młyna, na drugim brzegu kolejne opuszczone gospodarstwo, stoi jeszcze chałupa. Nad nią brzeg Dniestru ponownie stromieje. Wieś położona jest w głębi doliny potoczku, na obu jego stokach. Jest to stary gród ruski, którego historia sięga czasów przedpiastowskich. Do dziś pozostały ślady grodziska.

3.18. Raszków – biwak – 262 km.

Na prawym brzegu wieś Raszków, nieco dalej, na lewym – Trubczyn. Duży jar za Raszkowem nosił kiedyś nazwę „jaru Heleny” choć ten Raszków, który miał na myśli Sienkiewicz pisząc „Ogniem i mieczem” leży znacznie dalej, w Mołdawii. Bardzo dobre miejsce biwakowe. Za Trubczynem lewy brzeg ponownie stromieje, odsłaniając skały: era paleozoiczna, okres syluru, wiek około 400 milionów lat.

3.19. Okopy – twierdza – 273 km.

Za urwiskami lewego brzegu naprzeciwko wsi Przyhorodek leży wieś Okopy. Okopy zwane dawniej Okopami św. Trójcy, to miejsce znane z akcji dramatu „Nieboska komedia” Zygmunta Krasińskiego. Wieś, rozciągnięta wzdłuż brzegu Dniestru, otoczona jest z przeciwnej strony pętlą Zbrucza, który zbliża się do Dniestru na odległość około 500 m. W miejscu tym widać pozostałości umocnień twierdzy z końca XVII w.: wał ziemny oraz jedyna zachowana brama – „Kamieniecka”. Kawałek dalej zrujnowany kościół św. Trójcy. Miejscowi ludzie twierdzą, że kościelna krypta połączona jest podziemnym korytarzem z oknem skalnym w niedalekim, urwistym brzegu Dniestru.

3.20. Isakowce – ujście – 275 km.

Ujście rzeki Zbrucz – do wojny rzeki granicznej z ZSRR. Był to wtedy styk trzech granic, gdyż prawy, bukowiński brzeg należał do Rumunii. Zbrucz przy ujściu szeroko rozlany – cofka Dniestrowskiego Wodoschronienia. Na Zbruczu tuż przed ujściem dwa drogowe mosty. W oddali po lewej widoczny most na rzece Żwańczyk. Most na Dniestrze powoli wyłania się zza zakrętu.

3.21. Żwaniec – most – 278 km.

Most na Dniestrze w Żwańcu. Po lewej ujście Żwańczyka, za nim zabudowania Żwańca. Widoczne ruiny zamku, położone nad Żwańczykiem oraz kościół ormiański Niepokalanego Poczęcia NMP. Na prawym brzegu, koło mostu wieś Ataki – dobre miejsce do lądowania i zakończenia spływu. Stąd 24 km do Kamieńca Podolskiego.

3.22. Chocim – forteca – 282 km.

Chocim położony jest na prawym brzegu coraz potężniej rozlanego Dniestrowskiego Wodoschronienia. Wieże zamku, tu mówi się fortecy, widoczne są z daleka. Forteca stoi przy samym brzegu, koło ujścia niewielkiego potoczku. Wznosząca się nad nim najpotężniejsza, północna baszta sięga wysokością 50 m ponad poziom rzeki. Forteca nie jest budowlą rozległą jak twierdza w Kamieńcu Podolskim, ale jest postawiona wzwyż, w bardzo zwarty sposób. Budowana i rozbudowywana od XII w. nieustannie przechodziła z rąk do rąk: mołdawskich, polskich, tureckich, ukraińskich, a później rosyjskich. Zachowana w dobrym stanie, obecnie trwają prace przy rekonstrukcji budowli wewnątrz murów. Bilety wstępu do nabycia w kiosku z pamiątkami, na parkingu przy dojeździe od strony miasta. Wygodne miejsce biwakowe na przeciwległym brzegu, koło wsi Braga.

Janusz Michalski

Dodatkowa literatura w języku polskim:
Stanisław Szymborski, „Dniestr z dopływami, Prut i Czeremosz. Przewodnik dla turystów wodnych”, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1937.
Reprint: PPHU „Filar” Henryk Rączka, Kielce 2002.

Kultura Enter
2008/08 nr 01