Pogańska ścieżka

Pogaństwo to jeden z wielu sposobów na życie, jedna z wielu religii, jakie na świecie istnieją, dla wielu młodych ludzi to także ścieżka duchowego rozwoju stanowiącego doskonałą alternatywę do wszechogarniającego konsumpcjonizmu.

Słowa „pogaństwo”, „poganin” powstały od łacińskiego „paganus” oznaczającego „wieśniaka” w znaczeniu kogoś gorszego i pierwotnie w założeniu swym miały wydźwięk pejoratywny. W dzisiejszych czasach przez znaczną grupę ludzi nie są już źle odbierane. Pogaństwo jako religia, czy też sposób na życie, nie ma jednej ściśle wyznaczonej ścieżki, stąd też różnorodność grup jest tematem-rzeką. Zamierzam skupić się na obrzędowości naszych własnych, rodzimych pogan, którzy wciąż dla części społeczeństwa są albo zupełną egzotyką albo, co gorsza, „faszystami”.

Co to znaczy „rodzimi poganie”? Podobnie jak w Skandynawii, w krajach celtyckich, Grecji, krajach bałtyckich, bałkańskich i słowiańskich czy regionach odwołujących się do tradycji starożytnego Rzymu, w ciągu ostatniego dziesięciolecia wzrosło zainteresowanie tematem lokalnych religii przedchrześcijańskich, nazywanymi również religiami etnicznymi i nazwa ta nie dotyczy tylko i wyłącznie Europy. O ile w Grecji czy na terenach gdzie w starożytności rozpościerało się Imperium Rzymskie, dostęp do materiałów źródłowych czy to w postaci tekstów, czy zachowanych zabytków nie stanowi problemu, to w przypadku Słowian zdobycie fachowej wiedzy wymaga pewnego wysiłku, aczkolwiek nie jest niemożliwe. Zatem i w Polsce powstały grupy kultywujące tradycje ludów, które zamieszkiwały nasze ziemie. Sama obrzędowość oraz jej źródła zostały opisane w kolejnym artykule poświęconym praktykom religijnym. Warto natomiast najpierw przyjrzeć się samemu zjawisku pogaństwa, które występuje obok nas. Sam jestem „w temacie” od kilkunastu lat i na własne oczy obserwowałem i obserwuję zmiany wciąż zachodzące w środowiskach pogańskich.

Kult słowiańskich bogów w czasach nowożytnych na terenach Polski sięga przedwojnia i czasów wcześniejszych, zaś sama fascynacja tym co pradawne wyraźnie odczuwalna jest także w Romantyzmie oraz w „Młodej Polsce”. Niektórzy bardziej zaangażowani poganie uważają nawet, że lokalnie zachowana została ciągłość kultu czy to poprzez izolację od cywilizacji łączącą się z zachowaniem dawnej obrzędowości, czy to poprzez elementy pogańskie w kulturze ludowej oraz te, które uchowały się lub przeniknęły do obrządków chrześcijańskich (zwłaszcza w Prawosławiu). Ja byłbym ostrożny z wyrażaniem opinii o ciągłości dziejowej pogaństwa słowiańskiego, niemniej elementy dawnych wierzeń są jak najbardziej obecne także i w części obrządku katolickiego (święcenie pokarmu na Wielkanoc, Boże Narodzenie w zimie na przełomie roku kalendarzowego, plenerowe nabożeństwa majowe etc). Jednak współczesny wizerunek rodzimowierstwa zaczął się kształtować w czasie zawiązywania się pierwszych legalnych związków wyznaniowych w Polsce czyli Rodzimego Kościoła Polskiego i Rodzimej Wiary, co miało miejsce około roku 1995. Jednocześnie powstało wtedy słowo „rodzimowierstwo” w celu samookreślenia się grup wyznających słowiańskich bogów jako religii (co oczywiste i naturalne) a jednocześnie by odróżnić się od innych pogan (np. Wiccan, druidystów, Asatru etc). Rodzimowierstwo w swym założeniu bazuje na religii Słowian, choć niekoniecznie tylko z terenów dzisiejszej Polski i jest w założeniu swym religią etniczną. Sam panteon wyznawanych bóstw nie jest jednoznaczny i być takim nie może, chociażby ze względu na różnorodność plemion słowiańskich. Podobnie jest z podejściem wyznawców do religii słowiańskiej – można zaobserwować co najmniej kilka ścieżek, często dość odległych od siebie. Istnieją zatem grupy stricte religijne (oficjalne, związane z legalnie działającymi związkami wyznaniowymi czy stowarzyszeniami oraz nieformalne/niezrzeszone), które kultywują obrzędowość mozolnie i konsekwentnie rekonstruowaną na podstawie zapisków kronikarskich, tekstów pieśni ludowych (zwłaszcza ze wschodniej Słowiańszczyzny), lokalnych zwyczajów świątecznych, literatury etnograficznej i innych źródeł, w tym również tak niepewnych jak „Księga Welesa” (uznana oficjalnie za XIX wieczny falsyfikat, choć wiele osób się nie zgadza z tą decyzją) czy książki Czesława Białczyńskiego bazujące na fantastyce. Do dziś jedną z podstawowych lektur rodzimowierczych jest „Religia Słowian” Gieysztora, choć obecnie nie jest już jedyną – niemniej większość dzisiejszych rodzimowierców od tej pozycji zaczynała. Książka ta miała nie tak dawno rozszerzone wznowienie i jest jeszcze dostępna. Inne grupy traktują rodzimowierstwo bardziej pod kątem kulturowym czy etnograficznym – są to liczne grupy odtwórstwa historycznego oraz najnormalniejszego w świecie interesowania się kulturą Słowian jako taką. Jak w każdym środowisku nie-mainstreamowym istnieją również grupy skrajne, które symbolikę pogańską stosują w celu odcięcia się od np. chrześcijaństwa postrzeganego w tym przypadku jako złe i przeważnie są to grupy w jakiś sposób zaangażowane politycznie.

Działalność rodzimowierców siłą rzeczy przejawia się na różnych płaszczyznach, z czego najważniejsze jest organizowanie obrzędów czy to publicznych (np. przez związki wyznaniowe i stowarzyszenia) i otwartych, czy też we własnych gronach. Największe z nich miały miejsce m.in. na festiwalu Słowian i Wikingów na Wolinie, w Lublinie podczas nocy kupalnych (pokazy) oraz organizowanych we Wrocławiu przez grupę Watra. Takie obrzędy mają miejsce od lat lecz wciąż są dla części osób albo egzotyką lub co gorsza są błędnie kojarzone z satanizmem. Od kilku lat działają też oficjalne periodyki rodzimowiercze promujące lokalne kultury oraz wiedzę na temat rodzimowierstwa. W tej chwili największym magazynem wydawanym w formie papierowej jest czasopismo „Gniazdo”, które wywodzi się z podziemnego zina a obecnie jest oficjalnie wydawanym pismem z ISSNem. Tematyka „Gniazda” jest bardzo różnorodna, poruszane są w nim praktycznie wszystkie aspekty związane z rodzimowierstwem oraz nawiązaniami do kultury ludowej, poezji, muzyki, wydarzeń kulturalnych, magii oraz historii.

Innym przejawem działalności medialnej rodzimowierców jest powstałe w 2006 roku radio RadioWid, w którym mam przyjemność być DJ-em.

Głównym celem Rodzimowierczego Radia Internetowego „RadioWid” jest popularyzowanie ruchu propagującego kulturę opartą na mitologiach i tradycjach lokalnych, rodzimych, w szczególności na rodzimowierstwie słowiańskim i przybliżenie tej kultury w sposób jak najbardziej otwarty i przystępny wszystkim tym, którzy czują potrzebę odkrywania własnych korzeni. Radio prezentuje przede wszystkim różne oblicza kultury Europy Środkowej i Wschodniej oraz Skandynawii. Nie szuka różnic między ludźmi a po prostu prezentuje kulturę tradycyjną oraz współczesną w szerokim wydaniu. RadioWid obejmuje patronatem medialnym wielu wydarzeń kulturalnych, współpracował m.in. z festiwalami folkowymi „Mikołajki Folkowe”, „Nowa Tradycja”, „Folkowo”, „Etniczne Inspiracje”, „Skrzyżowanie Kultur” oraz „Cyganeria”.

Wielu rodzimowierców lub sympatyków rodzimowierstwa i pogaństwa udziela się muzycznie, stąd warto przyjrzeć się sprawie muzyki pogańskiej, jeśli w ogóle można mówić o istnieniu takiego nurtu. O ile w klimatach metalowych od dawna istnieje nurt pagan-metalowy, który pierwotnie wywodził się ze stylistyki blackmetalowej a obecnie bazuje bardziej na folkmetalu i pochodnych (np. łotewski Skyforger, litewski Obtest, węgierska Dalriada, rosyjskie grupy Arkona i Alkonost, czesko-morawskie formacje SSOGE, Vesna i Żrec, słowacki Hromovlad, polski Saltus i Percival Schuttenbach) to w innych gatunkach ciężej jest coś znaleźć. Niemniej scena folkowa nawiązuje do tematu dość często (np. grupy Jar, Żywiołak, Południca oraz wiele kapel rosyjskich i białoruskich). Podobnie rzecz ma się ze sceną neofolkową (np. rosyjki Moon Far Away). Nurt ten można też znaleźć w klimatach mrocznej elektroniki i darkambientu (np. litewski Donis, norweski Wongraven) ale zdarzają się także kapele nawiązujące do pogaństwa w muzyce punk (np. R.U.T.A.) czy dyskotekowej (rosyjski Iwan Kupała). Jest to zjawisko dobrze oddające sytuację – ludzi zainteresowanych tą tematyką jest coraz więcej, przez co są też bardzo zróżnicowani i dochodzi do sytuacji, że ludzi łączy w zasadzie tylko to, że są lub sympatyzują z poganami. Co ważne – łączy a nie dzieli.

Dość kontrowersyjną kwestią jest część symboliki rodzimowierczej. Symbol swastyki powszechnie kojarzy się z nazizmem i koszmarem II Wojny Światowej i choć wiedza na temat tego, że znak ten w różnych odmianach używany jest na całym świecie od ponad 5000 lat jest już dość powszechna, to powszechne jest też jednoznacznie złe interpretowanie tego słonecznego symbolu. W związku z tym wielu rodzimowierców prowadzi kampanie uświadamiające, że 12 lat istnienia III Rzeszy jak na razie przekreśla 5000 lat symbolu. Z drugiej strony trudno dziwić się ludziom starszym, którzy wiele wycierpieli od nazistów, że symbol ten kojarzy się im jednoznacznie. Myślę, że jeszcze wiele czasu minie, zanim ten znak odzyska pierwotne, właściwe znaczenie, dlatego też osobiście staram się jeszcze unikać publicznego używania tego symbolu, gdyż wciąż może on utrwalać krzywdzący stereotyp, że poganie to naziści. W polskiej i środkowo europejskiej (łącznie z Rumunią i Węgrami) symbolice mamy piękne symbole rozet, które jak na razie doskonale sprawdzają się w roli symboli solarnych. Piszę o tym dlatego, że każda religia ma swoje święte znaki a w pogaństwie, siłą rzeczy, kultową jest także symbolika solarna i lunarna.

Temat pogaństwa to temat rzeka. Niniejszy artykuł na właściwie na celu zwrócenie uwagi na fakt istnienia zjawiska jako takiego i fakt, że termin „pogaństwo” czy „rodzimowierstwo” nie jest sektą, ekstremalnie politycznym podziemiem ani niczym z gruntu złym. Jest to jeden z wielu sposobów na życie, jedna z wielu religii, jakie na świecie istnieją, dla wielu młodych ludzi to także ścieżka duchowego rozwoju stanowiącego doskonałą alternatywę do wszechogarniającego konsumpcjonizmu.

Witt Wilczyński

_______________________________

Ciekawe linki (wybór):

Ogólne:

Rodzimowierczy Biuletyn Informacyjny: http://www.rbi.webd.pl

Federacja Pogańska – oddział Polska: http://www.pl.paganfederation.org/

Czasopismo „Gniazdo”: http://www.gniazdo.rodzimowiercy.pl

RRI RadioWid: http://www.radiowid.pl/

Związki Wyznaniowe i inne organizacje związane z wyznaniem:

Rodzimy Kościół Polski: http://www.rkp.w.activ.pl

Słowiańska Wiara: http://www.slowianskawiara.pl

Rodzima Wiara: http://www.rodzimawiara.org.pl