RIVER//CITIES
Czym są River//Cities?
Pomysł na powołanie platformy, w ramach której zainteresowane miasta mogłyby rozwijać współpracę związaną z ich położeniem nad rzekami, powstał podczas spotkania w Warszawie w październiku 2006 roku. 9 organizacji z pięciu państw – Polski, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Chorwacji i Austrii – zdecydowały o jej powołaniu, opierając się na podstawowym założeniu: rozwijaniu ich rzek jako przestrzeni kulturalnych.
Platforma ta pomóc ma w promowaniu współpracy między miastami, wymianie idei, tworzeniu projektów i dzielenia się zdobytą wiedzą i doświadczeniami. Zajmując się szerokim spektrum działań – od ochrony środowiska, przez zagadnienia architektoniczne i planistyczne, aż po gospodarkę, turystykę, edukację i kulturę – uczestnicy stawiają sobie za zadanie zmianę postrzegania rzek – a właściwie naukę świadomego jej odbioru. Ostatnimi czasy w Polsce dość często świadomość obecności rzeki ożywała przede wszystkim podczas powodzi – tymczasem warto byłoby zastanowić się na ich niegdyś kluczowym dla osadnictwa znaczeniem, nad symboliką rzek, które są arteriami przenoszącymi nie tylko życie, ale i koncepcje, wreszcie – są naturalnymi granicami, często dzielącymi państwa od wewnątrz lub nawet skutecznie odgraniczając dwie części miasta.
Celem jest też próba przekucia wszelkich cech rzek na zalety, które przyczynią się do rozwoju miasta, zmiany jego wizerunku, do ożywienia zainteresowania mieszkańców tym, jaki wpływ na ich życie ma obecność wody w mieście. Stąd propozycja organizowania rzecznych festiwali, wydarzeń artystycznych, projektów, które skupione są wokół tych zagadnień. Uczestnikami pierwszego spotkania byli przedstawiciele Festiwalu Tamizy w Londynie, Festiwalu na Wyspie na Dunaju w Wiedniu i organizacji zajmujących się kulturą w innych miastach.
Rok 2010 był okresem formalizacji działań River//Cities – stworzono oficjalną Fundację, która zastąpiła nieformalną współpracę, określono strukturę organizacji i zasady członkostwa. Wyłoniono Radę i Komisję (organ doradczy, którego członkowie zobligowani są do aktywnego udziału w działaniach i promowaniu River//Cities), Założycieli i członków zrzeszonych. Jednym z ogniw organizacji są „Grupy Aktywności” – klastry podejmujące te same zadania, w ramach których łatwiej jest organizować wspólne projekty. Wyodrębnione klastry zajmują się odpowiednio:
– budowaniem możliwości ( tworzeniem sieci, opracowywaniem narzędzi, tworzeniem laboratoriów ekspertyz i zajmowanie się koncepcjami)
– artystyczną współpracą (pomysły na projekty, sugestie współpracy, wykonanie)
– badaniem i rozwojem ( zbieranie danych dotyczących wpływu kultury z różnych perspektyw, komisja do spraw badań)
– komunikacją i PR (wszelkie formy komunikacji na zewnątrz).
Uporządkowanie działalności organizacji możliwe jest poprzez udział stałych członków w działalności grup i wyznaczanie „kamieni milowych” w ich ogólnej strategii.
Kultura w służbie rzek
W projekt zaangażowane są 24 miasta i 39 członków z państw europejskich, Stanów Zjednoczonych i Kanady. Dla niektórych z nich rzeki były ważnym elementem tożsamości i działalności miasta od wieków, i mimo zmian – są one kultywowane. Taką próbę przyciągnięcia międzynarodowej i lokalnej uwagi do naturalnych warunków w mieście podjęła hiszpańska Segowia – członkiem platformy zostało biuro odpowiedzialne za prace nad aplikacją miasta w konkursie o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. W tym niewielkim miasteczku rzeka miała stać się symbolem łączności pomiędzy artystami i mieszkańcami Europy, w związku z czym część projektów wypracowanych w ramach starań stawiało rzekę jako punkt centralny.
Podobnie do Wisły odniosła się Warszawa w swojej aplikacji ESK 2016. We współpracy z River//Cities powołana została do życia idea „TransForm Warszawa” – koncepcja stworzenia na brzegu rzeki, między mostami Świętokrzyskim i Średnicowym, przestrzeni artystycznej, na której przez cztery letnie miesiące mogą mieć miejsce najróżniejsze działania. Stałym elementem jest „Barka TransForm”, na której odbywają się koncerty i imprezy. W tym roku, po dwóch latach prężnej działalności, program nie jest już tak szczelnie wypełniony – jednak chęci kontynuowania transformacji Wisły widać w konkursie dla studentów ASP, którego zwycięzcy zmienili brzegi w galerię nietypowej sztuki. W trakcie realizacji jest jeszcze kolejna grupa rzeźb. Przyglądając się aktywności Warszawiaków, można jednak odnieść wrażenie, że inicjatywa nie ma wystarczającej siły przebicia i nie zdołała jak na razie wpisać się mocniej w miejską strategię kulturalnych działań, ani tym bardziej w obszar zainteresowań społeczeństwa obywatelskiego. Wśród niezbyt ożywionej aktywności na stronie http://www.nasza-wisla.com.pl/ pojawia się jednak projekt „Wisła w budowie”, który poprzez szereg inwestycji (takich jak Port Czerniakowski czy nowe bulwary) do 2013 roku może faktycznie przełożyć się na zmianę postrzegania brzegów Wisły i przyciągnięcie do nich mieszkańców stolicy. Razem z nimi mają szansę na nowo ożyć sieci animatorów rzek, takich jak Temat: Rzeka http://tematrzeka.pl/.
W działaniach Platformy uczestniczą miasta, które mogą służyć jako przykład dobrych praktyk związanych z wykorzystaniem obecności rzek – za takie miejsce można z pełnym przekonaniem uznać Berlin. Sprewa nie tylko mocno odbija się na wizerunku miasta jako rzeka przecinająca jego tkankę w wielu miejscach, poprzez dziesiątki kanałów i mostów, ale także jako element świetnie zrozumiany i wykorzystany przez użytkowników. Brzegi Sprewy są oblężone przez odpoczywających Berlińczyków, bardzo często widać na nich małe kawiarenki, prężnie rozwija się turystyka wodna, a w interesie części mieszkańców jest walka o „Wolną Sprewę” – jako odpowiedź na propozycję skomercjalizowania części jej wybrzeży i wybudowanie na nich siedzib dla bogatych, międzynarodowych koncernów, co doprowadziłoby do gentryfikacji tych miejsc.
Wiedza i dobre praktyki w służbie rzek
Przyszłość nabrzeży jest też przedmiotem troski uniwersytetów i naukowców, którzy z różnych perspektyw próbują rozwiązać ich problemy i wyznaczyć kierunki rozwoju. River//Cities współorganizują konferencje, na których podejmowane są kwestie rzek w miastach. Przykładem niech będzie gdańska konferencja zorganizowana przez Nadbałtyckie Centrum Kultury oraz Centrum Sztuki Współczesnej, zatytułowana „Tereny nadrzeczne przestrzenią integracji mieszkańców”. Głównym problemem tego spotkania była rewitalizacja rzek w miastach.
Podczas konferencji Marta Moretti z Wenecji zreferowała interesującą koncepcję „10 Zasad Zrównoważonego Rozwoju Miejskich Terenów Nadbrzeżnych” , które w 2000 roku wypracowano podczas Światowej Konferencji Przyszłości Miast w Berlinie. Obejmują one gwarancję jakości wody i środowiska, potraktowanie terenów nadrzecznych jako elementu tkanki miejskiej, odwołanie do tożsamości historycznej miejsca, różnorodność funkcji, powszechny – fizyczny i wizualny – dostęp dla wszystkich użytkowników, współpracę wszystkich sektorów, społeczną partycypację, długofalowość projektów, elastyczne podejście do rewitalizacji jako procesu i wreszcie współpracę międzynarodową. Problem rewitalizacji był przybliżany i ilustrowany na wiele sposobów przez dwa dni konferencji, a całość materiałów dostępna jest na stronie www.rzeki.art.pl
W pracach nad kwestiami podejmowanymi przez River//Cities biorą regularnie udział placówki zajmujące się badaniami. Swój międzynarodowy projekt dla Platformy zaproponował niedawno Instytut Miejskiego Projektowania Technicznego Uniwersytetu w Dreźnie. Razem z innymi uczelniami – Politechniką Lwowską i Uniwersytetem Technicznym w Kielcach – mają zamiar wypracować podczas wyjazdów sesyjnych do miast nadrzecznych w Polsce i na Ukrainie nowe standardy miejskiego projektowania, które oparte będą na relacjach miasta i rzeki.
Ważnym obszarem zainteresowań River//Cities jest zrównoważony rozwój, który nieuniknienie dotyczy planowania brzegów rzecznych i rozwoju miast w ogóle. Stąd ważna dla Platformy obecność Centrum Zrównoważonego Rozwoju Uniwersytetu w Gandawie. Prace centrum łączą się także z badaniami politologów z Wydziału Nauk Politycznych, naukowców z Wydziału Badań nad Opieką Społeczną oraz Wydziału Administracji i Zarządzania, którzy zainicjowali Centrum Badań nad Polityką Miejską. Interesują się oni kompleksowo aktorami kształtującymi miasto i poprzez szereg działań, obejmujących monitoring, badania, przeprowadzanie eksperymentalnego planowania, wcielanie w życie dobrych praktyk pochodzących z innych badań i budowanie bazy wiedzy i doświadczeń. W listopadzie tego roku w Rimini odbędzie się także forum poświęcone zrównoważonemu Rozwojowi, której partnerem są River//Cities. Jest ono częścią ECOMONDO i na wiele sposobów – w ramach wystąpień „Smart Cities”, „Smart Grids” i szeregu innych, przedstawiciele administracji i inwestorzy wspólnie zastanowią się nad innowacyjnym podejściem do rozwoju miast.
Platforma River//Cities rośnie liczebnie i w pomysły, w tym roku też, po pięciu latach od zainicjowania, przybrała formalną strukturę i stała się oficjalną organizacją. Być może niektóre z działań i projektów okażą się inspiracją dla działań w Lublinie, w której niewielka Bystrzyca pełni jeszcze mniejszą od swoich rozmiarów rolę.
Natalia Skoczylas
http://transformwarsaw.blogspot.com
http://www.wislawarszawska.pl/?mode=news&nid=358