Strona główna/TAK na Deptak! Eksperyment koszaliński

TAK na Deptak! Eksperyment koszaliński

Ten rok odmienił w Koszalinie kilka sektorów miejskiego życia: współpracę władz z mieszkańcami, relację kultury do przestrzeni oraz organizację ruchu w śródmieściu.

Wiosna 2010

Przygotowania do skoku: powstaje grupa projektowa Warsztat Koszalin, która wpisuje miasto na światową mapę PechaKucha (wym. pecza-kucza, www.pecha-kucha.org) i która proponuje Urzędowi Miejskiemu zorganizowanie warsztatów w formule Future City Game stworzonej przez British Council. Przez dwa dni grupa mieszkańców, urzędników, architektów i przedsiębiorców głowi się, jak polepszyć markę koszalińskiego centrum, które dawno straciło rangę miejsca spotkań: częściowo wyburzone w operacjach 1945 roku, doburzone w latach 60-tych w celu wprowadzenia czteropasmowych arterii zgodnych z dominującą myślą modernizmu wspieraną socjalistyczną potrzebą przestrzeni dla defilad ludu.

Warsztaty prowadzone na zasadzie rywalizacji czterech grup zdecydowanie zwycięża pomysł architekta duńskiego pochodzenia Sørena Jyllinga „TAK na Deptak!” polegający na zaszczepieniu duńskich rozwiązań przestrzeni publicznej w Koszalinie. Søren wywodzi się z Horsens, miasta bardzo podobnego do Koszalina, które w latach 80-tych rozpoczęło odważną transformację kulturalno-komunikacyjną. Obok przełomowych eksperymentów drogowych, zaczęto organizować imprezy kulturalne na światowym poziomie. Eksperymenty prowadzone były zgodnie z zasadą „zamiast inwestować w wielkie plany, sprawdźmy czy pomysł działa”. Pomysłem było stopniowe ograniczanie – aż do wykluczenia – ruchu kołowego na głównej ulicy miasta, która w ten sposób z roku na rok przeobraziła się z kanału komunikacyjnego w miejski salon. Atrakcyjne centrum i atrakcyjne imprezy spowodowały proces sprowadzania się do miasta nowych mieszkańców, nazywany w Kopenhadze „efektem Horsens”.

Jesień 2010

To czas wyborów samorządowych, bo od 1989 roku zamiast defilad ludu mamy w Polsce ludu władzę. W Koszalinie na scenę wchodzi nowa ekipa prezydentów, jak się okazało w działaniu otwarta na pomysły koszalinian. Future City Game – warsztaty z mieszkańcami – przygotowały grunt; Warsztat Koszalin sieje dalej. Kolejnym przełomem okazuje się trzeci oficjalny wieczór w ramach globalnej sieci PechaKucha, w ramach której w ponad 400 miastach świata organizowane są cykliczne wieczory z prezentacjami 20 slajdów razy 20 sekund, na tle których każdy może podzielić się swoją pasją, projektami, pomysłami ze zgromadzoną publicznością. W Koszalinie PechaKucha Night zaraża kreatywnością każdorazowo od 100 do 300 osób. Podczas PKN #3 Søren Jylling przypomina publiczności o swojej propozycji dla centrum Koszalina wywołując ogłuszający aplauz. Dla kolejnych działań nie było już hamulców.

Zima 2011

Szlifowanie pomysłów i pierwsze rozmowy z nowymi władzami. Powstają trzy postulaty „TAK na Deptak”, które pomagają przekonać władze i mieszkańców do idei odsamochodowienia centrum. „TAK na Deptak” staje się społeczną inicjatywą służącą zmobilizowaniu opinii publicznej oraz wypracowaniu poparcia dla działań koordynowanych przez Urząd Miejski mających na celu trwałą rewitalizację Śródmieścia Koszalina. Postulaty zostały przetłumaczone na język zrozumiały dla wszystkich:

1. Stworzenie ram dla atrakcyjnej przestrzeni publicznej – podjęcie działań, które (w długiej perspektywie) z powrotem przyciągną ludzi do centrum miasta. Stworzenie przyjaznych warunków w centrum dla pieszych, rowerzystów i przedsiębiorców.

2. Uspokojenie ruchu – wprowadzenie ograniczenia prędkości do 30 km/h na ulicach centrum. Dzięki temu będzie możliwe:

  • zniesienie niepotrzebnych barier architektonicznych (wysokich krawężników, barierek, łańcuchów)
  • obniżenie poziomu hałasu i zanieczyszczenia powietrza
  • zwiększenie BEZPIECZEŃSTWA i komfortu użytkowników ulic.

3. Zwężenie ulic Zwycięstwa, Młyńskiej, 1 Maja do dwóch pasów ruchu, dzięki czemu:

  • powstaną miejsca na ogródki gastronomiczne i działania kulturalne, meble miejskie (ławki, siedziska, fontanny, itp.) i brakującą zieleń,
  • bez inwestycji na całym obszarze deptaku powstanie 200 nowych miejsc parkingowych,
  • stanie się możliwe otwarcie ulic prostopadłych do ulicy Zwycięstwa, co zwiększy DOSTĘPNOŚĆ centrum.

Tworzenie przestrzeni dla ludzi w centrum nie jest nowym pomysłem. Odpowiednie zapisy umożliwiające działania na rzecz wyprowadzenia tranzytu samochodowego z centrum również w Koszalinie znalazły miejsce w dokumentach strategii rozwoju miasta i strategii promocji miasta, powracały też przy okazji konkursów architektonicznych dla centrum oraz debat na ten sam temat. Od mówienia do działania było jednak wciąż daleko. W takiej sytuacji formuła EKSPERYMENTU okazała się strzałem w dziesiątkę. Dzięki niej praktycznie bez kosztów można przekonać się, czy wprowadzenie w życie powyższych postulatów rzeczywiście spowoduje paraliż komunikacyjny i czy możliwe jest sprowadzenie mieszkańców miasta z powrotem do centrum.

Z perspektywy inżyniera ruchu w tym przypadku słowo „eksperyment” jest oczywistym nadużyciem. Dziewięć dni eksperymentu z pewnością nie mogło dostarczy wiarygodnych danych statystycznych dotyczących ruchu kołowego. Być może bardziej trafne byłoby określenie „test” – sprawdzenie przez jeden tydzień czy takie rozwiązanie ma rację bytu. Słowo „eksperyment” jednak lepiej oddawało atmosferę świeżości i innowacyjności pomysłu w dotychczasowej lokalnej historii planowania miejskiego i jako takie przyjęło się w obiegu.

Wiosna 2011

Konkretne spotkania z zastępcami prezydentów, którzy „poczuli” pomysł. Prezydent Jedliński obejmuje akcję swoim patronatem. Próbny deptak ma powstać już podczas Dni Koszalina. Pierwszy „mały krok” to jedna dekada maja po to, by zapewnić dużą ilość towarzyszących wydarzeń kulturalnych, które uzasadnią potrzebę zamknięcia dwóch pasów ulicy. Dotychczas robiono to przecież wyłącznie przy okazji świąt państwowych. Dzięki połączeniu dwóch akcji budżet „TAK na Deptak” zostaje wpisany w budżet Dni Koszalina, a dodatkowo zasilają go przedsiębiorcy wystawiający swoje ogródki gastronomiczne i inne atrakcje przewidziane dla mieszkańców. Miejskie Centrum Kultury całkowicie aprobuje projekt ciesząc się, że kultura wreszcie wyjdzie do ludzi – na główne ulice i place miasta. Powstaje plan próbnego deptaku, który jest wycinkiem propozycji Warsztatu Koszalin na pełne przeobrażenie centrum zawierającej: zwężenie głównych ulic centrum z 4-5 do 2 pasów (deptak), stworzenie liniowych miejsc parkingowych, zwiększenie ilości przystanków autobusowych, budowę rond.

Dzięki przychylności władz oraz zapałowi pracowników Centrum Kultury 105, w niespełna miesiąc udało się przenieść całą imprezę Dni Koszalina z miejskiego parku do miejskiego centrum. Przygotowano gęstość wydarzeń i atrakcji. Zrobiono wszystko by zapewnić sprzyjającą pogodę, o którą najmocniej martwili się przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się dostawić niestacjonarne ogródki gastronomiczne. Centrum Koszalina, jak wiele miast, jest dotknięte problemem dominacji banków na miejscu dawnych lokali gastronomiczno-piwnych, toteż aby zapewnić szeroką ofertę, potrzebni byli operatorzy niestacjonarni.

Na dwa tygodnie przed akcją została zorganizowana debata z mieszkańcami miasta mająca na celu przybliżenie pomysłu bez pośrednictwa lokalnych mediów, wśród których temat „TAK na Deptak” wywoływał całą skalę emocji. Debata pokazała ich pełen zakres: od antagonistów, sceptyków, realistów, pesymistów po zdecydowanych optymistów. Konkluzja była jednak prosta: „nie uwierzę, póki nie zobaczę”, czyli PRZEJDŹMY DO CZYNÓW! EKSPERYMENT miał dwa założenia:

A. Sprawdzenie jak ograniczenie ruchu (30km/h + zwężenie) na odcinku ulicy Zwycięstwa wpłynie na ruch samochodowy.

B. Zaproszenie mieszkańców do centrum Koszalina

21 maja Deptak ruszył.

Podsumowanie eksperymentu „TAK na Deptak”

Dwa dni po „Deptaku” władze zaprosili mieszkańców do ratusza na debatę podsumowującą przedsięwzięcie. Pomimo krótkiego czasu próby, mieliśmy już jednoznaczną odpowiedź dla kierowców: ograniczenie ruchu na głównej ulicy miasta nie spowodowało paraliżu komunikacyjnego, a stworzyło przestrzeń wydarzeń miejskich, które przez 9 dni przyciągnęły tysiące koszalinian. Ruch odbywał się płynnie. Wielu kierowców przyznawało się, że jeździło po ulicach specjalnie, by sprawdzić, czy robią się korki. Parkingi powstałe wzdłuż zwężonej ulicy sprawdziły się doskonale i były chętnie wykorzystywane.

Najwięcej uwag pod adresem Deptaku przychodziło ze strony mieszkańców, którzy postulowali ucywilizowanie oprawy życia miejskiego. Wprowadzenie Deptaku na stałe musi oznaczać zapewnienie odpowiedniej ilości sanitariatów, a także budowę stałych, spójnych estetycznie obiektów towarzyszących ogródkom gastronomicznym. Aby Deptak żył przez cały rok, miasto musi stworzyć odpowiednią infrastrukturę oraz szeroką ofertę kulturalną i usługową. Lokalni przedsiębiorcy podsumowali przedsięwzięcie liczbami: po usunięciu w latach 90-tych zezwolenia na parkowanie wzdłuż ulicy Zwycięstwa obroty spadły o 60%. Podczas pierwszego deptakowego weekendu obroty wzrosły nie o oczekiwane 100, ale o 300%.

Eksperyment zamknął usta dotychczasowym sceptykom twierdzącym, że nie można zaczynać działań w centrum bez zapewnienia odpowiedniej infrastruktury objazdowej. Mówiono dużo o obwodnicy krajowej S6 i S11, o niewydolności układu drogowego. Kiedy w trakcie eksperymentu nie nastąpił armageddon, korki zamiast rosnąć MALAŁY, sceptycy cichli, zaczęli przechodzić na stronę optymistów. Miasto w „cudowny” sposób zostało uzdrowione: ruch rozłożył się równomiernie, a mieszkańcy powrócili do centrum. Ten sen na szczęście ma trwać dalej. Władze miasta zadecydowały o wdrożeniu Deptaku już na lipiec i sierpień tego roku…

Niech pozytywna wibracja mieszkańców i władz trwa nadal, niech kultura rozpycha się w przestrzeni publicznej, niech samochody omijają centrum z dala. To będzie nudne, ale ta historia musi mieć happyend. Próbny deptak w 100% odpowiedział na postawione pytanie. Władze Koszalina idą dalej: Deptak, nadal tymczasowy, ale będzie w Koszalinie już od lipca do sierpnia 2011. W przyszłym roku przygotujemy wam Deptak jeszcze lepszy, a za kilka lat już taki z prawdziwego zdarzenia.

Gall Podlaszewski

Autorzy zdjęć: Wojtek Grela, Gall Podlaszewski, Marcin Torbiński

Stowarzyszenie Upiększania Miasta „Warsztat Koszalin”

Festiwal Sztuki w Przestrzeni Miejskiej Koszalina

Instytut Wzornictwa Politechniki Koszalińskiej

PechaKucha Night Koszalin

HS99.pl