Strona główna/Kronika Euromajdanu 2013/2014

Kronika Euromajdanu 2013/2014

Niniejsza kronika jest próbą skrótowego zreferowania ciągu wydarzeń, które w czasie ponad czterech miesięcy zimy 2013/2014 doprowadziły nie tylko do obalenia reżimu Janukowycza w Ukrainie, lecz także do poważnych zmian w światowej polityce. Zamykają ją aneksja Krymu przez Rosję i podpisanie umowy stowarzyszeniowej z UE, chociaż postrzegamy te wydarzenia raczej jako etapy pośrednie żywej i wciąż tworzonej historii.

21 listopada – ok. godz. 22 na Placu Niepodległości (ukr. Majdan Nezałeżnosti) w Kijowie rozpoczęła się pierwsza akcja protestujących przeciwko decyzji władz Ukrainy o przerwaniu procesu stowarzyszeniowego z UE. Na Majdanie zebrało się ok. 1500 osób, w tym dziennikarze, aktywiści, liderzy opozycji. W tym samym dniu sąd administracyjny zabronił rozbijania jakichkolwiek namiotów na placu i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Analogiczne akcje obywatelskie nazwane „Euromajdanami” rozprzestrzeniły się również w innych miastach. Od tej pory towarzyszą im starcia z oddziałami milicji.

Chcesz-do-Europy

„Chcesz do Europy – rusz tyłek”: Jeden z pierwszych plakatów wspólnoty Euromajdanu nawołujących obywateli Ukrainy, aby dołączyli do protestów.

23­–24 listopada – wiece za poparciem proeuropejskich dążeń Ukrainy odbyły się w licznych krajach Europy i świata (m.in. Austria, Czechy, Francja, Gruzja, Kanada, Litwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy).

24 listopada – Partia Regonów i partia Ukraiński Wybór organizują wiec na Placu Europejskim oraz pikiety na ulicach Kijowa z udziałem m.in. pracowników sfery budżetowej i opłacanych dresiarzy, tzw. „tituszek”, co dało początek zjawisku tzw. „Antymajdanu”. Na Placu Europejskim, mimo zakazu sądowego, przedstawiciele opozycji rozbijają kilkanaście namiotów wojskowych. Pod gmachem rządu na ulicy Hruszewskiego doszło do starć między milicją a protestującymi. Funkcjonariusze używają pałek, gazu łzawiącego i granatów hukowych.

26 listopada – na Plac Niepodległości wychodzą strajkujący studenci Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie oraz Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. W tym samym dniu dochodzi do połączenia dwóch Majdanów – „apolitycznego” i „politycznego” – na Placu Niepodległości.

29 listopada – prezydent Wiktor Janukowycz nie podpisuje umowy stowarzyszeniowej pomiędzy UE i Ukrainą podczas szczytu Partnerstwa Wschodniego w Wilnie.

30 listopada – w nocy demonstrujący na Placu Niepodległości w Kijowie zostali brutalnie spacyfikowani przez jednostki specjalne Berkutu, w wyniku czego obrażenia odniosły dziesiątki protestujących. Jako powód dla akcji rozpędzenia uczestników demonstracji podano konieczność zamontowania przez pracowników służb komunalnych noworocznej choinki. Doprowadziło to do zwiększenia skali protestów. W ciągu kilku dni metalowy szkielet niedobudowanej choinki został przyodziany przez protestujących w plakaty, flagi narodowe z nazwami miejscowości oraz gigantyczne portrety Julii Tymoszenko. Liderzy trzech największych sił opozycyjnych: Arsenij Jaceniuk (partia Batkiwszczyna), Witalij Kłyczko (partia UDAR) i Ołeh Tiahnybok (Ogólnoukraińskie Zjednoczenie „Swoboda”), anonsują powołanie Sztabu Sprzeciwu Narodowego, który zostanie utworzony nazajutrz.

Kartka-Wesołych-Swiąt

„Wesołych Świąt!”: choinka na Majdanie posłużyła jako inspiracja dla stworzenia kartki świątecznej przez znanego projektanta i aktywistę Eliasza Strongowskiego.

1 grudnia – w rocznicę referendum z roku 1991 (w którego wyniku większość obywateli URSR poparła Akt Proklamowania Niezależności Ukrainy) na place i ulice Kijowa wyszło, według różnych szacunków, od 500 tys. do 1 miliona protestujących. W Kijowie powołano Sztab Sprzeciwu Narodowego, pełniący funkcje centrum koordynacyjnego Majdanu. Powołano Samoobronę Majdanu. Na ulicach Kijowa organizują się zmotoryzowani aktywiści – rodzi się ruch nazwany Automajdanem, do którego zadań będzie należało m.in.: patrolowanie miast i wyłapywanie tituszek, przewóz rannych oraz pikietowanie przed rezydencjami kluczowych postaci reżimu Janukowycza. Tegoż dnia zorganizowane przez władze grupy prowokatorów imitują szturm gmachu Administracji Prezydenta. Szczególnie okrutnie traktowani są przez Berkut dziennikarze.

Nas-tu-nie-ma

„Specjalnie dla Jedynki: Nas tu nie ma”: plakat internetowej wspólnoty #StrikePlakat wyśmiewający strategię marginalizacji aktywności obywatelskiej i zniekształcone informacje na temat Majdanu, serwowane przez państwowy 1 kanał TV, a także inne media państwowe i te kontrolowane przez oligarchów.

4 grudnia – zwolennicy Partii Regionów rozbijają swoje miasteczko w pobliżu budynku parlamentu.

8 grudnia – w Kijowie odbył się Wiec Narodowy, który zgromadził ok. jednego miliona uczestników. W tym dniu uczestnicy protestów masowych za pomocą metalowych lin przewrócili i rozbili na kawałki pomnik Lenina na Placu Besarabskim, co stało się początkiem tzw. „Leninopadu”, który przetoczył się przez całą Ukrainę. W ciągu zimy 2013/2014 r. w licznych miastach, miasteczkach i wsiach zburzono, zdemontowano bądź zdewastowano kilkaset pomników Lenina oraz innych przywódców komunistycznych. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy wszczęła śledztwo w związku z podejrzeniami o próbę przejęcia władzy państwowej.

Lenin

„Pst, towarzyszu! Czy ci Ukraińcy już sobie poszli?”: jeden z licznych plakatów, udostępnionych w Internecie w związku z wyburzeniami pomników Lenina.

9–10 grudnia – kilka stacji metra w centralnej dzielnicy Kijowa zostało zamkniętych w związku z anonimowymi sygnałami o podłożeniu bomb. To stworzyło dla służb mundurowych dogodne warunki dla ataku na skonstruowane przez protestujących barykady w dzielnicy rządowej. Fakt, że fałszywe alarmy posłużyły jedynie za uzasadnienie dla akcji pacyfikacyjnej, zainspirował serię kolaży łączących fałszywe informacje o podłożeniu ładunków wybuchowych w metrze z imieniem ówczesnego premiera Ukrainy Mykoły Azarowa, znanego ze swoich wypowiedzi kaleczących język ukraiński.

Bimba

Jeden z wyrazów, użytych w licznych prześmiewczych plakatach, ukuty został przez internautów – „bimba” – zniekształcona „bomba”, nawiązuje do charakterystycznego dla Azarowa mylenia dwu głosek.

11 grudnia – wbrew zapewnieniom Wiktora Janukowycza w trakcie spotkania z szefową dyplomacji UE Catherine Ashton oraz przedstawicielką Departamentu Stanu USA Victorią Nuland, że władze Ukrainy nigdy nie użyją siły przeciwko protestującym, oddziały specjalne milicji i wojsk wewnętrznych rozpoczęły akcję odsunięcia protestujących, która skończyła się niepowodzeniem.

13 grudnia – odbywa się Stół Okrągły z udziałem prezydenta Janukowycza, który ogłosił moratorium na użycie siły i zapewnił, że odpowiedzialni za pobicie protestujących w nocy 30 listopada poniosą odpowiedzialność.

15 grudnia – na Placu Niepodległości odbył się trzeci tradycyjny wiec niedzielny – Dzień Godności.

22 grudnia – na wiecu na Placu Niepodległości ogłoszono powstanie ponadpartyjnego ruchu Ogólnoukraińskie Zjednoczenie „Majdan”.

 23 grudnia – prezydent Janukowycz podpisał ustawę zwalniającą uczestników akcji protestu z odpowiedzialności karnej.

25 grudnia – w nocy została zatrzymana na drodze i brutalnie pobita przez kilku napastników dziennikarka śledcza Tetiana Czornowoł, znana ze swoich publikacji ujawniających korupcję na wyższych szczeblach władzy Ukrainy. Dzięki nagraniom z wideo-rejestratora upubliczniono numery tablic rejestracyjnych samochodu sprawcy oraz zatrzymano kilka osób. Dziennikarka nie ma wątpliwości, że padła ofiarą zemsty za swoją działalność zawodową, podczas gdy organa ścigania próbują przedstawić zdarzenie, jako mające podłoże chuligańskie.

29 grudnia – kilka tysięcy aktywistów Automajdanu i mieszkańców Kijowa przyjechało samochodami do wsi Nowi Petriwci pod Kijowem, gdzie znajduje się „Meżyhirja” – słynna rezydencja prezydenta Janukowycza. Drogę do posiadłości przegrodziły oddziały milicji i Berkutu.

5 stycznia – równolegle z wiecem na Placu Niepodległości w Kijowie protestujący wychodzą na Euromajdany w największych miastach wschodu i południa Ukrainy: Charkowa, Doniecka, Dniepropietrowska, Odessy.

10 stycznia – po ogłoszeniu wyroku w sprawie tzw. „wasylkowskich terrorystów” skazanych na 6 lat więzienia za rzekomą próbę wysadzenia pomnika Lenina w 2011 roku, pod budynkiem sądu rejonowego Berkut brutalnie pobił protestujących przeciwko decyzji sądu. Obrażenia odniosły dziesiątki osób.

11 stycznia – w nocy część funkcjonariuszy Berkutu została zablokowana przez znacznie przewyższających ich liczebnie demonstrantów. Wszystkich funkcjonariuszy zmuszono do odsłonięcia twarzy, przeprowadzono przez „korytarz hańby” i sfotografowano.

16 stycznia – Rada Najwyższa Ukrainy, łamiąc regulamin i konstytucyjną zasadę osobistego głosowania, przyjmuje szereg ustaw, w tym pakiet tzw. „ustaw dyktatorskich”, które znacząco ograniczają możliwości samoorganizacji społeczeństwa, wolność mediów i Internetu oraz działalność organizacji pozarządowych. Przyjęcie ustawy spotkało się z ostrą reakcją ze strony ukraińskiego społeczeństwa obywatelskiego i społeczności międzynarodowej, w tym najwyższych władz ONZ i UE.

Infografika_Zmiany-w-prawie

Infografika prezentująca wprowadzane zmiany w prawie ukraińskim, przygotowana przez ruch obywatelski Czesno [Uczciwie].

17 stycznia – Janukowycz zwolnił przewodniczącego swojej Administracji, Serhija Lowoczkina, który bez powodzenia podał się do dymisji jeszcze po rozpędzeniu demonstrantów 30 listopada: prezydent usuwa ze swojego najbliższego otoczenia osoby, na których pełną lojalność nie może liczyć.

19 stycznia – na wiecu na Majdanie Arsenij Jaceniuk ogłosił plan dalszych działań, przewidujący powołanie Rady Ludowej, jako alternatywnego parlamentu oraz Zgromadzenia Konstytucyjnego, a w dalszej kolejności Rządu Ludowego, zaś Witalij Kliczko zapowiedział ogłoszenie przez opozycję przedterminowych wyborów prezydenckich. Odpowiadając na żądanie Automajdanu, aby wyznaczono jednego przywódcę protestów, Jaceniuk ogłosił, że „jedynym przywódcą jest… naród Ukrainy”, co pokazało niezdolność opozycji do wyznaczenia jednego lidera. Po południu kilkutysięczna grupa najbardziej radykalnych demonstrantów ruszyła z Placu Niepodległości na prowadzącą do dzielnicy rządowej ul. Hruszewskiego, aby zablokować siedziby parlamentu i rządu. Znaczną część tej grupy stanowili członkowie Samoobrony Majdanu, zrzeszeni w ramach niesformalizowanego ugrupowania Prawy Sektor. Demonstranci zaatakowali kordon wojsk wewnętrznych i Berkutu. Doszło do gwałtownych starć, po których demonstranci utrzymali swe pozycje. Na wysokości wejścia głównego na stadion Dynama spalono pojazdy Berkutu, które wykorzystano do budowania barykad. Starcia nasilają się przez kolejne dwie noce. Oddziały milicji strzelają do ludzi gumowymi pociskami, kilku z nich odniosło poważne obrażenia.

Ukraina-wita-Olimpiadę-w-Soczi

„Ukraina wita Olimpiadę w Soczi”: opony (często płonące) z ulicy Hruszewskiego dołączyły do grona symboli Euromajdanu.

21 stycznia – ze szpitala uprowadzono dwóch aktywistów Majdanu – rannego lwowianina Jurija Werbyckiego oraz Ihora Łucenkę, znanego m.in. z inicjatywy Ocal Stary Kijów. Pobity Łucenko pojawił się po kilkunastu godzinach, nieżyjącego Werbyckiego ze śladami tortur odnaleziono następnego dnia we wsi Hnidyn w obwodzie kijowskim.

22 stycznia – rankiem, w święto narodowe Ukrainy – Dzień Jedności, oddziały Berkutu podejmują ofensywę z użyciem broni palnej. Tego dnia ginie 5 osób, w tym 4 na skutek ran zadanych bronią palną. Jako pierwsi zginęli: Ormianin z obwodu dniepropietrowskiego Serhij Nihojan, ochroniarz Majdanu, oraz białoruski opozycjonista Michaił Żyzniewskij, dla którego Ukraina na kilka lat stała się drugą Ojczyzną.

Po południu doszło do spotkania Janukowycza z przywódcami opozycji, które nie przyniosło żadnych skutków.

23 stycznia – protestujący zajęli obwodowe administracje państwowe we Lwowie, Równym, Tarnopolu i Czerkasach, w następnych dniach także w Chmielnickim i Winnicy.

Tego dnia powiadomiono o zniknięciu Dmytra Bułatowa, jednego z liderów Automajdanu.

Kropla-w-oceanie

„Jestem kroplą w oceanie”: jeden z masowo kolportowanych przez użytkowników Internetu plakatów, podkreślających społeczną odpowiedzialność jednostki i wagę pojedynczych decyzji o dołączeniu się do protestów.

29 stycznia – Rada Najwyższa przyjęła kolejną ustawę amnestyjną, warunkiem jej wprowadzenia miało być jednak m.in. opuszczenie przez protestujących budynków rządowych i przywrócenie drożności ulicy Hruszewskiego w Kijowie.

30 stycznia – we wsi pod Kijowem odnalazł się Dmytro Bułatow, przez tydzień przetrzymywany i torturowany przez nieznanych sprawców. W czasie, gdy Bułatow znajduje się w prywatnej klinice, przeciwko niemu wszczęte zostaje postępowanie karne w związku z podejrzeniem o organizację masowych rozruchów.

31 stycznia – Wiktor Janukowycz podpisał ustawę o amnestii i o odwołaniu przyjętych w dniu 16 stycznia „ustaw dyktatorskich”.

10 lutego – Rada UE wstrzymuje się od decyzji w sprawie sankcji wobec władz Ukrainy.

Infografika_Sankcje

Przygotowana przez ruch obywatelski Czesno infografika prezentująca możliwe sankcje ze strony UE wobec władz ukraińskich w kontekście całego wachlarza stosowanych sankcji.

14 lutego – zwolniono z aresztu ostatniego spośród zatrzymanych protestujących.

16 lutego – aktywiści Majdanu opuścili gmach Kijowskiej Miejskiej Administracji Państwowej i domagają się umorzenia ok. 2000 postępowań karnych przeciwko protestującym. Wszystkie formalne warunki ustawy amnestyjnej po stronie protestujących zostały spełnione.

18 lutego – w Kijowie trwają starcia. Berkut szturmuje Plac Niepodległości, bez powodzenia. Liderzy opozycji nawołują władze do rozejmu. W centrum Kijowa zabito kilkunastu protestujących.

19 lutego – o północy rząd ogranicza transport w kierunku Kijowa. Po południu oddziały wojsk wewnętrznych i Berkutu rozpoczynają szturm Placu Niepodległości. Trzech protestujących ginie od strzałów z broni palnej, ponad 200 jest rannych. Służba Bezpieczeństwa ogłasza rozpoczęcie „akcji antyterrorystycznej” na terenie całego kraju.

20 lutego – o poranku zerwano krótkotrwały rozejm. Z dachów budynków do protestujących strzelają snajperzy, w ciągu dnia giną dziesiątki osób, głównie na ulicy Instytuckiej. Wkrótce wszystkich poległych bohaterów Majdanu nazwą Niebiańską Sotnią.

Ministrowie spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski spotykają się w Kijowie z liderami opozycji i Janukowyczem. Deputowani Rady Najwyższej przyjęli uchwałę zakazującą prowadzenia na terytorium państwa operacji antyterrorystycznej oraz nakazującą wstrzymanie ognia i powrót do koszar sił MSW. Rada UE podjęła decyzję w sprawie nałożenia sankcji wizowych i zamrożenia aktywów osób winnych użycia siły i łamania praw człowieka w Ukrainie.

21 lutego – dzięki pośrednictwu dyplomatów UE doszło do podpisania porozumienia przez liderów opozycji i prezydenta Janukowycza, przewidującego m.in. ograniczenie praw prezydenta do tych z konstytucji z 2004 r., stworzenie nowego rządu w ciągu 10 dni i wcześniejsze wybory prezydenckie najpóźniej do grudnia 2014 r. Parlament przyjął ustawę o powrocie konstytucji z 2004 r. Zwolnił również z odpowiedzialności karnej uczestników trwających w Kijowie i innych miastach od listopada protestów antyrządowych. Przyjęto ustawę pozwalającą na uwolnienie Julii Tymoszenko. Oddziały struktur siłowych z regionów opuszczają Kijów. Podczas wieczornego wiecu na Placu Niepodległości protestujący domagają się rezygnacji Janukowycza do godz. 10 następnego dnia. Janukowycz odlatuje do Charkowa. Protestujący przejmują władze w obwodach lwowskim, czerniowieckim, zakarpackim, iwano-frankiwskim, tarnopolskim, wołyńskim, rówieńskim, chmielnickim, żytomierskim, winnickim, kijowskim, połtawskim. Trwają protesty w innych obwodach.

22 lutego – Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła uchwałę o odsunięciu Wiktora Janukowycza z urzędu prezydenta i wyraziła wotum nieufności dla prokuratora generalnego Wiktora Pszonki. Odwołano ze stanowiska przewodniczącego parlamentu i jego zastępcę. Uwolniona z więzienia Julia Tymoszenko przyjeżdża do Kijowa. Otwarta rezydencja Janukowycza odwiedzana jest przez tłumy ludzi. MSW i wojsko oświadczają, że pozostają wierne przysiędze złożonej narodowi ukraińskiemu. W Charkowie miały miejsce starcia pomiędzy aktywistami Euromajdanu i zwolennikami Janukowycza. Usunięty prezydent usiłował opuścić Ukrainę.

Złoty-sedes

Pomalowany na złoto sedes, postawiony przez kijowskich studentów na postumencie pomnika Lenina, stał się ironicznym symbolem skorumpowanej ukraińskiej „wierchuszki”. Mityczny złoty sedes, rzekomo zainstalowany w rezydencji Janukowycza, w ciągu ostatnich lat należał do powszechnie obecnych mitów internetowych.

23 lutego – Rada Najwyższa cofnęła kontrowersyjną ustawę o zasadach państwowej polityki językowej przyjętą w czerwcu 2012 r. Na mocy uchwały parlamentu nowo wybrany przewodniczący Rady Najwyższej Ołeksandr Turczynow został pełniącym obowiązki Prezydenta Ukrainy do czasu wyborów prezydenckich. Zdymisjonowano m.in. ministrów nauki oraz spraw zagranicznych. W Sewastopolu przeprowadzono nadzwyczajną sesję Rady Miasta i zorganizowano wiec, podczas którego zainicjowano powołanie miejscowej rady ludowej i wybrano na lidera miejscowej społeczności przedsiębiorcę Aleksieja Czałyja, obywatela Rosji.

24 lutego – Rada Najwyższa podjęła uchwałę o uwolnieniu wszystkich więźniów politycznych. Parlament zdymisjonował sędziów Sądu Konstytucyjnego Ukrainy, którzy w 2010 r., na wniosek Janukowycza, nielegalnie zmienili Konstytucję oraz wyznaczył nowego prokuratora generalnego, prezesa Banku Narodowego Ukrainy i szefa Służby Bezpieczeństwa.

25 lutego – uczestnicy akcji protestacyjnej w Symferopolu, przygotowanej przez organizacje prorosyjskie, zawiesili na gmachu krymskiego parlamentu flagę Federacji Rosyjskiej.

26 lutego – wydano międzynarodowy list gończy za byłym prezydentem Janukowyczem i byłym szefem MSW Zacharczenką. Niezależni dziennikarze publikują w Internecie pierwsze dokumenty, stanowiące dowody korupcji Janukowycza i jego otoczenia. Na mocy zarządzenia nowego ministra spraw wewnętrznych zlikwidowano specjalne oddziały milicji Berkut. P.o. prezydenta Turczynow podpisał szereg ustaw, w tym o uniewinnieniu aktywistów Majdanu. Przewodniczący Rady Najwyższej Krymu oświadczył, że parlament autonomii nie będzie poruszał kwestii dotyczącej wyjścia Krymu z Ukrainy. Pod gmachem parlamentu Krymu miały miejsce starcia między uczestnikami dwóch wieców – proukraińskiego i prorosyjskiego.

27 lutego – Rada Najwyższa Ukrainy powołała nowy rząd, na którego czele stanął Arsenij Jaceniuk. Podczas nadzwyczajnego posiedzenia Rady Najwyższej Krymu, kontrolowanej przez nieznanych uzbrojonych ludzi, lider partii Russkoje Jedinstwo – Siergiej Aksionow został powołany na stanowisko premiera rządu Republiki Autonomicznej Krymu. Parlament wyznaczył datę przeprowadzenia referendum ws. rozszerzenia kompetencji autonomii na 25 maja.

28 lutego – pod pretekstem manewrów Rosja zaczyna wprowadzenie wojsk na terytorium Krymu.

1 marca – Rada Federacji, wyższa izba parlamentu Rosji, jednogłośnie poparła wniosek prezydenta Putina i wyraziła zgodę na wprowadzenie sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej na terytorium Krymu. Termin referendum o statusie Krymu przesunięto na 30 marca. W przeciągu marca uzbrojeni ludzie w mundurach bez oznaczeń blokują i zajmują ukraińskie obiekty wojskowe, jednostki marynarki ukraińskiej, porywają oficerów, aktywistów i dziennikarzy. Ukraińscy wojskowi stawiają opór, nie ulegając prowokacjom, nie otwierają ognia.

putin

„Hej! Mówisz po rosyjsku? A więc idę Cię wyzwolić”. Przeróbka znanego sowieckiego propagandowego plakatu z lat 20.

6 marca – Parlament Krymu przesunął datę planowanego referendum na 16 marca.

11 marca – Parlament Krymu przyjął deklarację niepodległości nieuznaną przez władze Ukrainy.

13 marca – w Doniecku odbył się wiec zwolenników jedności Ukrainy i akcja prorosyjska, były dwie ofiary śmiertelne.

15 marca – Komisja Wenecka uznała, że planowane referendum ws. statusu Krymu nie jest prawomocne. Rada Najwyższa Ukrainy rozwiązała parlament Autonomicznej Republiki Krymu. Rosja zablokowała rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ ws. Ukrainy i Krymu.

16 marca – na Krymie odbyło się tzw. referendum. Według danych organizatorów, 95,5% głosujących opowiedziało się za przyłączeniem Krymu do Rosji, frekwencja miała wynieść 81,4% na terytorium Krymu i 89,5% w Sewastopolu. Według danych Medżlisu Narodu Krymsko-Tatarskiego w rzeczywistości w referendum wzięło udział 34,2% mieszkańców autonomii.

17 marca – w związku z przeprowadzeniem nieprawomocnego referendum na Krymie, UE i USA wprowadzając sankcje wobec szeregu rosyjskich i ukraińskich polityków. Rosyjski przywódca Władimir Putin uznaje niepodległość Krymu.

18 marca – na Kremlu podpisano traktat o włączeniu Krymu i Sewastopola w skład Federacji Rosyjskiej. W czasie szturmu centrum fotogrametrycznego w Symferopolu zabito ukraińskiego żołnierza.

21 marca – w Brukseli podpisano polityczną część umowy stowarzyszeniowej pomiędzy UE a Ukrainą.

27 marca – Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję, w której przeprowadzone 16 marca na Krymie i w Sewastopolu referendum uznano za nieposiadające mocy prawnej.

Przygotował Andrij Saweneć