Jedna z naszych autorek, Julita Hnatczak-Mahun, przybliża naszym czytelnikom historię i działania ukraińsko-kanadyjskich twórców z Toronto. Opis środowiska jest jednoczesnym zaproszeniem do współpracy. Artyści rozwijają swoje zainteresowania i talenty na emigracji. Jednocześnie stale wspierają siebie oraz innych: a to rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi, a to ratowników medycznych  w czasie pandemii. Tak w Kanadzie wygląda naturalny rozwój otwartych społeczności i zaangażowanej postawy obywatelskiej.

Julita Hnatczak-Mahun

LATCA to angielski skrót od Literary and Artistic Association Canada Branch, czyli ukraińskiej nazwy grupy twórców ЛАТКА – Літературно-Артистичне Товариство відділ Канада. LATCA, ЛАТКА to taka zwykła łatka. Jedna z definicji łatki określa ją jako plamę w innym kolorze niż tło.

Chociaż organizacja jest zarejestrowana, to próżno byłoby szukać tu jakiejś konwencjonalnej struktury. Taki był też zamiar założycieli torontońskiego Towarzystwa LATCA, Olgi Baldin i Ihora Poliszczuka. Co było impulsem, który wywołał potrzebę stworzenia takiego Towarzystwa, przypomina Ihor – ojciec założyciel, duchowy i kreatywny przywódca, znany torontoński artysta malarz i konserwator sztuki:

„Znajomość, a zarazem twórcza współpraca z Siostrami Telniuk. Po raz pierwszy usłyszałem współczesną ukraińską muzykę takiej jakości, prawdziwa wielka sztuka. One (Siostry Telniuk) otworzyły przede mną cały wszechświat ukraińskiej poezji na najwyższym poziomie. Wspólnie z najbardziej znaną ukraińską pisarką Oksaną Zabużko, Hala i Lesia Telniuk w 2012 roku odnowiły Literacko-Artystyczne Towarzystwo, które istniało w Kijowie w latach 1895–1905, pod nazwa КЛАТ i zostało zdelegalizowane przez carskie władze. Ja miałem z Siostrami dwa wspólne projekty multimedialne w Kanadzie i USA: „Nad nami Niebo!” i „Droga ze szkła”. Było to pojednanie poezji, muzyki i malarstwa. W 2013 roku zdecydowaliśmy, aby stworzyć Literacko-Artystyczne Towarzystwo w Kanadzie (w skrócie LATKA)” [tłum. z ukr. – J.M-H].

[Oryg.: „Знайомство, а згодом творча співпраця із Сестрами Тельнюк – вперше я почув сучасну українську музику такої якості, справжнє високе мистецтво. Вони відкрили мені цілий всесвіт української поезії найвищого рівня. Разом із найвідомішою українською письменницею Оксаною Забужко Галя і Леся Тельнюк у 2012 р. відновили Літературно-Артистичне Товариство, яке проіснувало у Києві під назвою КЛАТ у 1895-1905 рр. І було заборонене царською владою. Я мав із Сестрами Тельнюк два спільних мультимедійних проекта у Канаді та США: “Над нами Небо!” і “Дорога зі скла”. Це було поєднання поезії, музики і живопису. Вирішили створити у 2013 р. Літературно-Артистичне Товариство у Канаді (скорочено ЛАТКА)”.]

Z kolei prezydent organizacji Maria Antoniw, nauczycielka i malarka, tak opisuje powstanie Towarzystwa:

„Literacko-Artystyczne Towarzystwo w Kanadzie to unikalna organizacja stworzona w celu współpracy z kijowskim Towarzystwem Literacko-Artystycznym (1895-1905), które w 2012 roku z inicjatywy pisarki i filozofki Oksany Zabużko, kompozytorki Lesi Telniuk oraz poetki i śpiewaczki Hali Telniuk, wznowiło działalność КЛАТ, inicjując ją projektem „Ukraińscy Koryfeusze – kijowskim studentom”. Założone Towarzystwo podstawiło sobie za cel twórcze utrzymywanie kontaktów i wzajemne wspieranie się przedstawicieli wszystkich artystycznych i literackich profesji. Cel ten jest aktualny do dziś, szczególnie za granicami Ukrainy. Idea stworzenia fili wynikła latem 2013 roku, podczas artystycznej współpracy Ihora Poliszczuka i Sióstr Telniuk”.

[Oryg.: Літературно-Артистичне Товариство в Канаді – це унікальна організація, яка була заснована з метою співпраці із Київським літератуурно-артистичним товариством (1895-1905 рр.), котре в 2012 році, з ініціативи письменниці й філософа Оксани Забужко, композитора Леся Тельнюк та поетеси і співачки Галини Тельнюк відновили діяльність товариства КЛАТ, своїм проектом „Українські корифеї – Київським студентам”.

Першозасноване товариство ставило перед собою мету творчого спілкування і взаємодопомогу представників усіх артистичних і літературних професій. Така мета залишилася актуальною і по сьгоднішні дні, а особливо, позамежами України. Ідея створення філіалу виникла влітку 2013 року, під час творчої співпраці митця Ігора Поліщука та сестер Тельнюк].

W tym miejscu proponuję przenieść się na stronę Ihora, na której znajdują się obrazy z obu projektów realizowanych z Siostrami Telniuk, jak również z innych międzynarodowych wystaw. Tak więc powoli powstawała LATCA. Natomiast z twórczością i bogatym dorobkiem artystycznym Marii Antoniw można zapoznać się na jej stronie.

Nasze Towarzystwo nie jest dofinansowywane przez żadne instytucje rządowe. Większość projektów realizujemy z naszych prywatnych środków, datków od zaprzyjaźnionych firm/sponsorów oraz ludzi, którzy również odczuwają potrzebę wsparcia kultury wysokiej. Firma Print Plus Sign, restauracja „Golden Lion”, księgarnia „Koota Ooma”, muzycy z krymsko-tatarskiej diaspory, a także nasi znajomi, rodziny, przyjaciele i wszyscy, którzy śledzą nasze projekty i wspierają nasze działania stają się częścią LATCA. Nie mamy listy członków ani sztywnych kryteriów wyboru projektów. Każdy, kto ma ciekawy pomysł, widzi potrzebę zorganizowania brakującego w aktualnej ofercie wydarzenia kulturalnego czy wypełnienia życia społeczności lokalnej  na trochę wyższym poziomie, może się zgłosić i liczyć na nasze wsparcie.

„To nieformalne zgrupowanie miłośników kultury wysokiej. Nikt nie jest zobowiązany względem innych członków grupy, wszystko robi się tylko ze wspólnych chęci. Nie ma zaplanowanych spotkań, jak w innych organizacjach, pomysły rodzą się spontanicznie. Członkiem może być każdy, kto interesuje się ukraińską kulturą wysoką, chce poświecić swój czas i energię na jej popularyzację” – mówi Ihor Poliszczuk.

[Oryg.: „Це неформальне об”єднання любителів високого мистецтва. Ніхто нікому нічого не зобов”язаний, усе робиться тільки зі спільного бажання. Нема планових зборів, як в інших організацій, ідеї народжуються спонтанно. Членом може бути кожен, кому цікаве високе українське мистецтво і хто бажає присвятити свій час і енергію на його популяризацію”.]

Spotkania, na których rodzą się projekty, to typowe przyjacielskie kolacje przy winie, muzyce i omawianiu najnowszych książek.

Maria Antoniv podkreśla:

„W organizacji pracują profesjonalni muzycy, artyści i działacze ukraińskiej kultury. (…) organizuje się unikalne projekty, takie jak koncerty, wystawy, spotkania z pisarzami, wieczory z czytaniem ukraińskiej klasyki, zarówno w oryginale, jak i po angielsku, dla szerszego koła miłośników sztuki (…), twórcy starają się także inicjować działania i współpracować z innymi organizacjami”.

[Oryg.: В організації працюють професійні музиканти, митці та діячі української культури. (…) організовуються унікальні проекти, а це такі як концерти, образотворчі виставки, зустрічі з письменниками та читання творів української спадщини як в українській мові, так і в англійській, для широкого кола шанувальників мистецтва (…) також намагається ініціювати та співпрацювати з іншими організаціями”.]

Każde wydarzenie, które organizujemy, jest tak samo ważne. Napełnia nas energią i motywuje do kolejnych, pozwala odkrywać bogactwo sztuki i literatury, poznawać ciekawe osobowości, dzielić się z innymi niecodziennymi wrażeniami wypełniającymi życie intelektualne.

Towarzystwo działa od 2013 roku i od tego czasu LATCA zorganizowała między innymi:

•  dobroczynną wystawę artystów ukraińskiej diaspory, z której przychód przeznaczony został na szpital Majdanu,
•  multimedialne przedstawienie „Nasz Szewczenko. Szlak do Swobody”, w którym udział brali: siostry Telniuk, aktorzy Gregory Glady i Nazar Stryhun, bard i pieśniarz Victor Michalov, lokalni muzycy i chór wraz z torontońskimi artystami malarzami,
• dwumiesięczny kurs salsy i kubański wieczór z żywą kubańską muzyką, poprowadzony przez członków naszego Towarzystwa Galinę i Carlosa Perez, z którego dochód przeznaczony był na Dom Dziecka w Załuczu w Ukrainie,
• dobroczynny Jarmark Bożonarodzeniowy dla ukraińskiej organizacji Poranieni S.O.S. wspierającej rodziny rannych na wojnie na Ukrainie,
•  zbiórkę i przekazanie ukraińskich książek dla dzieci do jednej z bibliotek w Toronto,
•  spotkanie z Rolandem Franko i prezentację Międzynarodowego Funduszu im. Iwana Franko,
• spotkanie z pisarzem, tłumaczem i publicystą Andrijem Lubką i prezentację jego twórczości,
•  spotkanie z redaktorem, pisarzem i scenarzystą Jewhenem Polozijem, na której autor prezentował swoje książki, na podstawie jednej z nich Teatr Stożary z Montrealu wystawił przedstawienie,
•  wspólnie z organizacją 4th Wave, Jubileuszowy koncert z okazji 70. urodzin Wolodymyra Iwasiuka,
•  wernisaż „Power of Six”,
•  od kilku lat bierzemy udział w Dobroczynnym Maratonie „Dzieci Toronto – Dzieciom sierotom w Ukrainie” organizowanym przez 4th Wave,
• kilka mniejszych wystaw lokalnych malarzy artystów,
•  spotkania towarzyskie, tzw. LATCA Social, gdzie mieliśmy zaszczyt gościć światowej sławy muzyków, mieszkających w Kanadzie,

Nawet w dzisiejszej sytuacji globalnej izolacji, Maria Antoniv zapoczątkowała unikalną akcją, a mianowicie, co tydzień daruje jeden ze swoich obrazów osobie z „pierwszej linii frontu’, np. pielęgniarce, strażakowi lub innym, dzięki którym jesteśmy bezpieczniejsi. Każdy może zajrzeć na jej facebookowy profil i nominować kolejną bohaterkę/kolejnego bohatera.

LATCA nie ma ambicji bycia wielką organizacją. Zresztą taki luźny twór może zachować swoją identyczność, wierność wartości i kierunku tylko wtedy, kiedy stawia na kreatywność, dobrowolność i spontaniczność. Nie zależy nam na włączeniu się do popularnych nurtów, szukaniu i wytyczaniu swoich celów na torach równoległych do innych organizacji, lecz raczej odwrotnie, na zwróceniu uwagi i odkryciu u partycypujących w naszych wydarzeniach na niezgłębione pokłady doświadczeń i emocji, jakie może rozbudzić Muzyka, Sztuka czy Literatura.

Ihor podsumowuje:

„Myślę, że my wszyscy powinniśmy cieszyć się życiem we wszystkich jego formach, szczególnie wysoką kulturą. LATCA istnieje dopóty, dopóki istnieje chęć słuchania dobrej muzyki, czytania dobrych książek, oglądania dobrych wystaw, malowania dobrych obrazów, śpiewania dobrych pieśni. I jeśli ktoś jest przekonany, że trzeba coś dobrego zrobić lub zorganizować i zdoła przekonać do tego jeszcze kogoś drugiego, wtedy LATCA zaczyna (lub kontynuuje) swoją pracę”.

[Oryg.: Думаю, нам усім треба насолоджуватись життям в усіх його проявах, зокрема високим мистецтвом. ЛАТКА існує доти доки існує бажання слухати добру музику, читати добрі книжки, дивитися добрі вистави, малювати добрі картини, співати добрі пісні. І якщо хтось переконаний, що треба щось доброго зробити чи зорганізувати, а ще переконає в цьому когось коло себе, тоді ЛАТКА починає (чи продовжує) свою роботу”.]

Cały charakter Towarzystwa zawarty jest w naszym logo. Jajko – „ab ovo” – początek życia i źródło siły, tu w przenośni – początek uświadamiania i odkrywania kolejnych warstw w przekazach twórców i źródło bodźców (muzyki, sztuki, literatury). Pisanka (o której już kiedyś pisałam) – to, moim zdaniem, najbardziej skondensowany i genialny w swojej prostocie kod genetyczny nacji, odwieczny przykład sztuki przekazu. Łatka – niepozorna z wyglądu, odstająca od reszty, często zaaplikowana ze splotem materiału biegnącym w poprzek w stosunku do reszty tkaniny, jednak jakże potrzebna do utrzymania całości struktury, kanwy. Flaga Kanady – możliwości, jakie dała nam ta kraina są nie do opisania w kilku słowach. Wspomnę tylko, że na tej ziemi nasze Towarzystwo zrodziło się, tu mamy możliwość wpływania na pewne sytuacje i realizacji swoich idei, propagowania naszej kultury wśród innych nacji.

Jeśli ktoś chciałby się z nami skontaktować w sprawie potencjalnych nowych projektów, zapraszamy. Oto nasz kontakt.

Julita Hnatczak-Mahun

Julita Hnatczak-Mahun – kierowniczka w jednej z kanadyjskich firm. Absolwentka szkół polskich i kanadyjskich. Wraz z grupą przyjaciół, miłośników kultury i sztuki tworzy LATCA – The Literary and Artistic Association Canada Branch – ЛАТКА – Літературно артистичне товариство відділ Канада. Jej pasja to literatura, archiwa i pisanie. Niektóre z rozważań zostały opublikowane na ukraińskich portalach „Styk” i „Zbrucz”, a także ukazały się drukiem w „Galicyjskim Korespondencie”. Mieszka w Toronto.

Kultura Enter
2021/01 nr 99