1. Kto był inicjatorem zgłoszenia miasta do konkursu o tytuł ESK 2016?

Katowicki oddział Gazety Wyborczej zachęcił prezydenta miasta, Piotra Uszoka, do powołania Rady Programowej i stworzenia zespołu koordynującego proces kandydatury.

2. Czy urząd miasta przeznaczył na starania o tytuł ESK 2016 środki finansowe? Jeśli nie, jak starania były finansowane?

Tak, urząd przeznaczył na kandydaturę środki finansowe. W roku 2011 była to suma 11 200 000, na rok 2012 zaplanowano sumę 12 000 000. Część środków jest przeznaczana na wsparcie istniejących i rozwijających się, flagowych miejskich projektów artystycznych – m.in. Off Festival i Tauron Nowa Muzyka.

3. Jaka była forma biura ds. ESK 2016? Jak została powołana, kto ją tworzył?

Biuro zostało powołane do życia odpowiednimi uchwałami i zarządzeniami Rady Miasta Katowice. Proces przystępowania do konkursu obrazują następujące dokumenty:

Przystąpienie do konkursu

Uchwała nr XLVI/949/09 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2009 w sprawie ubiegania się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 roku przez Miasto Katowice.

Powołanie Biura ESK

Uchwała nr LV/1153/10 Rady Miasta Katowice z dnia 22 marca 2010 w sprawie zaopiniowania Regulaminu Organizacyjnego Górnośląskiego Centrum Kultury.

UCHWAŁA NR VI/68/11 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 28 lutego 2011 r. w sprawie utworzenia i nadania Statutu Instytucji Kultury „Katowice 2016 Biuro ESK” w Katowicach.

UCHWAŁA NR XI11/228/11 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 5 września 2011 r. zmieniająca uchwałę w sprawie utworzenia i nadania Statutu Instytucji Kultury „Katowice 2016 Biuro ESK” w Katowicach (zmiana nazwy).

Powołanie Rady Programowej

Zarządzenia Prezydenta Miasta Katowice nr 1668/2009 z dnia 18 września 2009 dotyczące powołania Rady Programowej projektu Europejska Stolica Kultury Katowice 2016.

Zarządzenia Prezydenta Miasta Katowice nr 1714 /2009 z dnia 5 października 2009 dotyczące powołania i określenia trybu działania Rady Programowej projektu Europejska Stolica Kultury Katowice 2016. Powołanie doradcy prezydenta ds. esk

Zarządzenie wewnętrzne Prezydenta Miasta Katowice nr 226/2009 z dnia 10 lipca 2009 dotyczące zmian w strukturze organizacyjnej Urzędu Miasta Katowice.

Uchwalenie budżetu

Uchwała nr LI/1045/09 Rady Miasta Katowice z dnia 21 grudnia 2009 w sprawie uchwalenia budżetu miasta Katowice na 2010 rok. W wyniku tej uchwały na zadanie ESK 2016 Katowice przyznano 4,3 min PLN.

Uchwała nr LVII/1182/10 Rady Miasta Katowice z dnia 26 kwietnia 2010 w sprawie zmian budżetu oraz w budżecie miasta Katowice na 2010 rok. W wyniku tej uchwały zwiększa się budżet ESK do kwoty 5,12 min pln.

4. Które z biur nadzorowało proces kandydowania do tytułu ESK 2016?

Proces kandydowania do tytułu nadzorowało Katowice 2016 Biuro ESK (obecnie Instytucja Kultury Katowice – Miasto Ogrodów). Starania oficjalnie rozpoczęły się 1 kwietnia 2010 roku. Powołano wtedy Biuro ESK, działające w ramach Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek. Biuro przygotowało propozycję programu obchodów i realizowało przedsięwzięcia związane z kandydaturą. W październiku 2010 roku Katowice znalazły się w finale konkursu. 1 kwietnia 2011 powołano instytucję kultury Katowice 2016 Biuro ESK, która kontynuowała realizację programu. Po wynikach konkursu o tytuł ESK zmieniono nazwę instytucji na Katowice – Miasto Ogrodów (nowa nazwa obowiązuje od 5 września 2011).

5. Jakie grupy były zaangażowane przy przygotowywaniu kandydatury miasta do tytułu ESK 2016?

Każdy chętny mógł zgłosić swój projekt jako element programu ESK. Szczególnie zaangażowane były środowiska artystyczne, a także duża liczba młodych ludzi, którzy swoimi pomysłami współtworzyli program.

18 września 2009 roku została powołana przez Prezydenta Miasta Rada Programowa projektu ESK. Przewodniczącym Rady został Tadeusz Sławek, a w jej skład weszli przedstawiciele środowisk artystycznych: Leszek Jodliński, Zbigniew Kadłubek, Andrzej Klasik, Eugeniusz Knapik, Mirosław Neinert, Ewa Niewiadomska – Ciesielska, Magdalena Piekorz, Stanisław Ruksza, Michał Smolorz, Tomasz Szabelski, Lesław Tetla, Henryk Waniek i Joanna Wnuk – Nazarowa.

W starania o tytuł ESK zaangażowane zostały także organizacje pozarządowe. Szereg projektów, które znalazły się w pierwszym wniosku aplikacyjnym to oddolne inicjatywy autorstwa członków NGO-sów (np. Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Katowice, SK 1964 Stowarzyszenie Kibiców GKS Katowice, Stowarzyszenie Moje Miasto).

6. Czy w starania o tytuł ESK 2016 zaangażowali się mieszkańcy?

Tak, zarówno w budowanie programu (patrz wyżej), jak i w same działania towarzyszące kandydaturze – uczestniczyli w realizacjach artystycznych, brali udział w organizowanych spotkaniach i warsztatach oraz akcjach społecznych. Wyrazem poparcia była liczba fanów na bieżąco komentujących inicjatywę na facebooku – ponad 14 tys. osób oraz liczny udział we wszystkich wydarzeniach organizowanych przez Biuro.

Wyrazistym przykładem oddolnej inicjatywy, oddającej zaangażowanie, była impreza „Katowice na stolicę” – wymyślona i zrealizowana przez mieszkańców po porażce w konkursie o tytuł ESK. W wydarzeniu wzięło udział ponad 2 tysiące osób.

O zaangażowaniu mieszkańców świadczy także zainteresowanie udziałem w jednym z flagowych projektów katowickiej kandydatury – SuperOgród, autorstwa Katarzyny Jendrośki-Goik. W akcję ukwiecania balkonów jednego z największych w Polsce budynków mieszkalnych włączyli się jego mieszkańcy. Projekt udało się zrealizować przy współpracy spółdzielni mieszkaniowej, studentów i mieszkańców Superjednostki. Do akcji zaproszono właścicieli 400 mieszkań, z czego udział wzięło 270. Elementem przedsięwzięcia był wspólny piknik dla mieszkańców budynku.

Inną formą ukwiecania miasta były akcje rozdawania sadzonek słoneczników mieszkańcom Katowic. Rozdano około 20 tys. roślin, które powędrowały do katowickich mieszkań i ogrodów. Akcje cieszyły się popularnością, po sadzonki ustawiały się długie kolejki. Dodatkowo mieszkańcy, chcąc pochwalić się, jak rosną ich kwiaty, wysyłali do Biura fotografie swoich sadzonek.

7. Czy kandydowanie o tytuł ESK 2016 coś zmieniło w mieście? Co?

Wizerunek miasta

Starania o tytuł ESK zmieniły miasto i jego wizerunek. Nie tylko w oczach mieszkańców, ale w całej Polsce i Europie. Katowice zyskały nowe oblicze – miasta, którego silną marką staje się kultura. Miasta, które zachęca swoich mieszkańców do działania. Miasta, które niezwykle szybko się rozwija i staje się znaczącym europejskim ośrodkiem.

Miasto odwiedziły zagraniczne gwiazdy, m.in. Patrick Blanc, Carlos Saura i Woody Allen. Lista katowickich festiwali o międzynarodowym zasięgu powiększyła się o trzy nowe pozycje: Katowice Street Art Festival, Video Re:view i Międzynarodowy Festiwal Filmowy Ars Independent Katowice. Imprezy te zostały na stałe wpisane w kalendarz miejskich wydarzeń artystycznych.

Mieszkańcy

Konkurs wyzwolił niezwykłą energię setek osób, stał się pretekstem do realizacji śmiałych pomysłów. Mieszkańcy uwierzyli w Katowice i ich potencjał, utożsamiali się z kandydaturą i kibicowali swojemu miastu. O zaangażowaniu świadczą setki zgłoszonych do Biura projektów wydarzeń i inicjatyw, ponad 14 tys. fanów kandydatury na portalu Facebook, a przede wszystkim szerokie zainteresowanie organizowanymi w ramach starań wydarzeniami. Logo starań mieszkańcy z dumą noszą na koszulkach czy w postaci przypinek. Szczególnie znaczące jest także to, jak wiele osób oczekiwało na wyniki konkursu 21 czerwca na ul. Mariackiej, gdzie transmitowano konferencję prasową dotyczącą wyników konkursu. Konkurs sprawił, że Katowice – przez niektórych zwane po prostu Kato – stały się modnym miastem. Powstają oryginalne miejsca spotkań, kuchnia śląska zyskuje nową wersję – fusion, a lokalni dizajnerzy czerpiąc inspirację z tradycji, tworzą wyjątkowe przedmioty. Starania Katowic znakomicie wpisały się w tę modę, m.in. dzięki organizowanym wydarzeniom, świetnej identyfikacji wizualnej i gadżetom kandydatury.

Przestrzeń miasta

Dzięki ESK rozpoczął się proces przemiany przestrzeni miasta. Nie chodzi tylko o duże inwestycje realizowane niezależnie od projektu, ale o niewielkie ingerencje w tkankę miasta, które zmieniają sposób myślenia o Katowicach. Do najbardziej spektakularnych przedsięwzięć w przestrzeni miejskiej zaliczyć należy Sl< 2011 Katowice Street Art Festival. W kwietniu 2011 roku powstały murale i instalacje znanych zagranicznych i polskich twórców sztuki ulicy. W tworzenie wyjątkowych prac zostali zaangażowani również mieszkańcy – m.in. podopieczni Domu Aniołów Stróżów ozdobili malunkami swój dom, a seniorzy z Domu Pomocy Społecznej Zacisze z Ligoty stworzyli obraz na ścianie przy boisku AWF. Miasto zmieniło się w galerię malarstwa wielkoformatowego.

Do udanych miejskich interwencji należą także akcje towarzyszące międzynarodowej konferencji „Miasto Marzeń”(przełom września i października 2010 roku). Miasto ozdobione zostało za pomocą „miejskich pokrowców” autorstwa Iwony Olbrecht, a opuszczona kamienica przy ul. Mariackiej 10 zyskała nowe oblicze dzięki artystycznej interwencji „Marzyciele” francuskiego kolektywu Lucie Lom. Natomiast na placu przed Wydziałem Teologicznym UŚ zajaśniała instalacja „Piony” Moniki Szpener. Inne akcje w przestrzeni miejskiej to m.in. miejska galeria poezji (w ramach cyklu „Gościnność” (grudzień 2010) na przystankach autobusowych można było przeczytać wiersze młodych śląskich poetów), rozświetlenie budynków w kształcie logo ESK pierwszego dnia wiosny 2011 roku, kwiatowe logo na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku czy też wędrującą wystawę Cazador-del-Sol. Biuro włączyło się w proces odnowy zaniedbanych części miasta – przeprowadzone zostały warsztaty rewitalizacyjne z Pete Kercherem, których wynikiem były projekty zagospodarowania ul. Tylnej Mariackiej (przedłożone do Urzędu Miasta). Dodatkowo, przy pomocy Biura mieszkańcy kamienicy przy ul. Mariackiej 6 przeobrazili swoją przestrzeń w tętniące życiem, barwne podwórko.

Ulica Mariacka

Biuro ESK odegrało znaczną rolę w procesie przemiany ulicy Mariackiej, współpracując ściśle z mieszkańcami, przedsiębiorcami i przedstawicielami organizacji pozarządowych. W ciągu roku na ulicy odbyło się kilkadziesiąt imprez przygotowanych przez ESK, w tym prestiżowe koncerty, a także wystawy w kamienicy nr 10, m.in. „Marzyciele” francuskiej grupy Lucie Lom, instalacja multimedialna ShiMMy shiMMy grass czy prace Krystiana Lupy. Wzbogacona została przestrzeń ulicy, m.in. dzięki świecącym ławkom zaprojektowanym przez śląskich projektantów z firmy Sokka. Po wizycie delegacji komisji konkursowej oraz wydarzeniach związanym z ogłoszeniem wyników o przemianie i znakomitej atmosferze ulicy zaczęto mówić w całym kraju (m.in. w Teleexpressie).

Młodzi ludzie

Powołanie Biura ESK i realizowanie projektu Miasto Ogrodów stało się dla wielu młodych ludzi szansą zdobycia doświadczenia zawodowego w tzw. przemyśle kreatywnym. W zespole stale pracuje kilkunastu studentów i młodych absolwentów katowickich uczelni. Kilkaset osób zaangażowało się w realizację programu – autorzy i pomysłodawcy projektów, koordynatorzy i realizatorzy przedsięwzięć, wolontariusze i stażyści. W ramach starań o tytuł ESK wielu młodych artystów i projektantów z katowickiej ASP miało okazję pokazać swoją twórczość i zaistnieć na rynku, realizując pierwsze profesjonalne projekty.

8. Czy nastąpiła integracja środowisk? Jeśli nie, dlaczego?

Tak, wspólny cel – tytuł ESK – jednoczył ponad podziałami. Wszyscy widzieli w ESK możliwości rozwoju, dlatego starania dotyczyły każdego. Kandydaturę wsparły wszystkie ugrupowania polityczne Rady Miejskiej. Przekonanie o celowości kandydatury i wiarę w sukces miasta niezależnie od wyników konkursu podzielały środowiska artystyczne, edukacyjne, gospodarcze.

9. Czy nastąpiło określenie celów po staraniach o tytuł ESK 2016?

Tak, cele na kolejne lata zostały sformułowane w programie działań Instytucji Kultury Katowice – Miasto Ogrodów.

10. Czy wytworzono w trakcie/ po staraniach o tytuł ESK 2016 narzędzia zmiany?

Czy po ogłoszeniu wyników konkursu pozostał w mieście „zespół dowodzący” czyli ludzie, którym zależy na kulturze, aktywiści / animatorzy? Jaką postawę przyjęli urzędnicy?

W mieście pozostała Instytucja Kultury Katowice – Miasto Ogrodów, która kontynuuje działania artystyczne i program wypracowany w czasie trwania kandydatury do tytułu ESK. Konkurs obudził w mieszkańcach z różnych środowisk energię i ośmielił wiele grup do realizowania projektów kulturalnych. Urzędnicy zadecydowali o trwaniu instytucji Katowice – Miasto Ogrodów, więc do kontynuacji realizacji programu ustosunkowali się pozytywnie.

11. Czy bez kandydowania o tytuł ESK 2016 nastąpiła by zmiana/progres/regres w podejściu do kultury w mieście?

Trudno powiedzieć. Starania o tytuł zmieniły miasto i zmiana ta jest zauważalna. Walka o tytuł była zapalnikiem, przyspieszyła pewne procesy.

12. Czy miasto coś skorzystało na tych staraniach?

Tak. Nie chodzi tylko o działania eventowe, które towarzyszyły staraniom, ale także o rozpoczęty proces kształtowania długotrwałej polityki kulturalnej miasta. Miasto stało się także bardziej popularne, zmienił się obraz Katowic nie tylko w oczach mieszkańców, ale także w całej Polsce.

13. Czy budżet na kulturę po wpływem kandydowania o tytuł ESK 2016 zmienił się w mieście? Jak?

Tak, zwiększono wydatki na kulturę. Dzięki ESK miały możliwość zaistnieć nowe wydarzenia artystyczne i edukacyjne.

Katowice – Miasto Ogrodów