Młodzież ukraińska: potrzeby i wyzwania
Anna Łysiak

Fragment rozdziału z bezpłatnego podręcznika opublikowanego po polsko-niemiecko-ukraińskim Forum „Młodzież na Ukrainie” zorganizowanym przez Polsko-Niemiecką Współpracę Młodzieży w 2017 roku w Berlinie: Anna Łysiak, Formaty i programy wspierania projektów z udziałem młodzieży – wnioski z rozmów grupowych. Wyzwania i rekomendacje, w: Sytuacja młodzieży, aktualna polityka młodzieżowa na Ukrainie i polsko-niemiecko-ukraińska współpraca. Dokumentacja, trzy wersje językowe dostępne w całości na stronie>>>.

Najczęściej wymienianą potrzebą dotyczącą wspierania projektów z udziałem młodzieży z Ukrainy, Polski i Niemiec jest sieciowanie. Poszerzanie sieci kontaktów jest istotne na wielu płaszczyznach. Po pierwsze zapotrzebowanie to dotyczy poszukiwania nowych partnerów do projektów [podkreślenia za autorką], którzy mają podobne potrzeby i cele i z którymi można wspólnie budować długofalową współpracę. Ten poziom sieciowania dotyczy kontaktów międzynarodowych (Polska–Niemcy–Ukraina) wokół organizacji o podobnym profilu działania w odniesieniu do formatu (np. spotkania młodzieży) lub tematyki projektów (teatr, sport, muzyka, edukacja globalna, edukacja obywatelska). Równie ważnym aspektem jest tutaj wymiana doświadczeń, dzięki której organizacje mogą sobie wzajemnie doradzać i uczyć się nawzajem. Optymalną ofertą wychodzącą naprzeciw tej potrzebie są programy sieciujące, takie jak: giełdy partnerów, dni informacyjno-kontaktowe, treningi dla multiplikatorów, warsztaty dla nauczycieli (organizowane np. przez PNWM, FED, FRSE, Rady Młodzieżowe). Alternatywą dla takich programów są wyszukiwarki internetowe, jak OTLAS czy też giełda partnerów PNWM.

Istnieje także możliwość wnioskowania o dofinansowanie na programy specjalistyczne, giełdy kontaktów itp.:

PNWM>>>

Erasmus+ Key Action 1:

UE>>>
Niemcy>>>
Polska>>>

Organizacje dachowe i grantodawcy

Kolejną istotną w realizacji projektów płaszczyzną sieciowania jest nawiązywanie kontaktów instytucjami  i organizacjami, które mogą udzielić finansowego lub merytorycznego wsparcia (np. organizacje dachowe) w realizacji projektów.

Strategię poszerzania sieci kontaktów należy dobrać w zależności od rodzaju projektu. Wpierwszej kolejności warto nawiązać kontakt we własnym kraju z organizacjami (PNWM) ioprogramami (EVZ, Erasmus+) z założenia wspierającymi projekty międzynarodowe. Kolejną równie ważną grupą są organizacje oferujące pomoc rozwojową w krajach Partnerstwa Wschodniego (w Niemczech np. GIZ; w Polsce FED, FSM), których zazwyczaj jednym z głównych beneficjentów jest Ukraina, a także organizacje wspierające konkretne grupy społeczne, np. niepełnosprawni w przypadku AktionMensch – organizacja ta oferuje program grantów na rozbudowę struktur wspierających niepełnosprawne dzieci i młodzież na Ukrainie. Ponadto godne uwagi są także filie niemieckich fundacji o profilach politycznych, zktórych większość ma swoje siedziby nie tylko w Polsce, ale także na Ukrainie (Fundacja im. Heinricha Bölla, Fundacja im. Friedricha Eberta, Fundacja Konrada Adenauera) lub realizuje iwspiera tam projekty. Większość z nich oferuje wsparcie projektów międzynarodowych wróżnej formie (dwu- lub wielostronne). Podobnie w przypadku organizacji polskich: Centrum Edukacji Obywatelskiej i Polska Akcja Humanitarna realizują programy na Ukrainie, Fundacja Solidarności Międzynarodowej i Fundacja PAUCI mają tam swoje biura. Ponadto na Ukrainie działa wielu grantodawców z innych krajów, jak USAID czy Despro (patrz lista organizacji). Ważnym partnerem w przypadku projektów międzynarodowych są także placówki dyplomatyczne.

W sieciowaniu mającym na celu nawiązanie kontaktów z potencjalnymi grantodawcami warto także zwrócić się do działów współpracy międzynarodowej na poziomie lokalnym – wurzędach miast i gmin (w Niemczech w krajach związkowych).

Ponadto dobrym źródłem informacji są portale zawierające bazy danych fundacji (http://www.maecenata.eu/stiftungsdatenbank#suche, http://www.stiftungen.org/de/service/stiftungssuche.html) i wszystkich organizacji pozarządowych.

Networking na poziomie kraju i społeczności lokalnej

Bardzo istotnym aspektem dotyczącym sieciowania jest często powtarzana przez stronę ukraińską potrzeba wzmocnienia i rozszerzenia sieci kontaktów wśród interesariuszy imultiplikatorów na samej Ukrainie. Nierzadko odbywa się ono poprzez uczestnictwo Ukraińców w forach i konferencjach międzynarodowych, podczas których wartością dodaną są także nowe kontakty z własnego kraju. Jest to bardzo istotne również w kontekście kryzysu na wschodzie Ukrainy i związanego z nim problemu uchodźców wewnętrznych. Ważne jest docelowe działanie w tym kierunku poprzez konkretne projekty realizowane na Ukrainie lub też – w przypadku projektów międzynarodowych – uwzględnianie tego aspektu przy rekrutacji uczestników.

Instrumenty sieciujące – dostęp do informacji

Kolejne hasło pojawiające się bardzo często podczas warsztatów to dostęp do informacji. To aspekt dotyczący konkretnych narzędzi, za pomocą których można poszerzać sieci kontaktów. Brak dostępu do informacji dotyczy w dużej mierze ukraińskich partnerów projektów imultiplikatorów, do których często nie docierają informacje o skierowanych do nich ofertach z innych krajów.

W tym kontekście warto wspomnieć także o relacjach Polska-Niemcy-Ukraina; często na różnym poziomie realizacji projektów i ich wspierania istnieją najwyżej bilateralne sieci kontaktów i nie ma możliwości korzystania z ofert i dobrych praktyk wieloletniej współpracy dwustronnej (np. wykorzystanie dobrych praktyk w relacjach polsko-niemieckich przy projektach polsko-ukraińskich lub trójstronnych).

Najbardziej efektywną i najprostszą drogą dostępu do informacji i bieżących ofert są media społecznościowe oraz platformy internetowe (kilka przykładów na liście poniżej). Jeśli chodzi o Ukrainę, na szczególną uwagę zasługuje grupa na Facebooku dla pracowników młodzieżowych założona przez Ministerstwo Młodzieży i Sportu na Ukrainie (https://www.facebook.com/groups/youth.worker.ua). Podobne grupy istnieją także wśród niemieckich pracowników młodzieżowych.

Pozyskiwanie funduszy

Kolejny kompleks tematyczny dotyczy formalności związanych z ubieganiem się odofinansowanie projektów. Także w tym przypadku widoczną potrzebą jest dostęp do środków bezpośrednio dla strony ukraińskiej nie tylko jako beneficjenta w roli partnera projektu, ale także bezpośredniego wnioskodawcy.

Dużą trudność w kwestiach formalnych sprawia także łączenie dotacji z różnych źródeł. Tu konieczne jest wprowadzenie ułatwień oraz kompleksowych informacji na temat możliwości współfinansowania projektów z różnych grantów. Ponieważ grantodawcy oprócz przyznawania dotacji z własnych źródeł bywają także operatorami środków trzecich, pewne konstelacje programów wspierania nie są możliwe. Aby uniknąć trudności z rozliczaniem projektu lub nawet ryzyka wycofania dotacji, konieczne jest informowanie wszystkich grantodawców o chęci ubiegania się lub też otrzymania dofinansowania z innych źródeł. Problem współfinansowania dotyczy w dużej mierze środków z niemieckich ministerstw federalnych, udostępnianych w ramach różnych programów, i często wymaga bezpośredniej konsultacji grantodawców.

Kolejnym krokiem do ułatwienia realizacji projektów z różnych źródeł byłoby zmniejszenie wymogów formalnych i możliwość wnioskowania w języku ojczystym. Ułatwienia formalne są istotną kwestią także w przypadku współfinansowania projektu z kilku grantów –niejednokrotnie donorzy wymagają wypełnienia własnych formularzy do rozliczenia, czego konsekwencją jest konieczność wypełniania tych samych danych w różnych formach. Dużym ułatwieniem byłoby praktykowane przez niektórych grantodawców (na przykład PNWM) uznawanie dokumentów rozliczeniowych, o ile widnieją na nich wymagane dane.

Bardziej zasadniczą kwestią dotyczącą grantów są cele i priorytety wspierania. Potrzeba organizacji budowania długofalowej współpracy, która często jest także jednym z priorytetów grantodawców, jest niejednokrotnie sprzeczna z traktowanym często priorytetowo wymogiem innowacyjności projektów.

Feedback ze strony grantodawców dotyczył opisów projektów we wnioskach isprawozdaniach, które powinny koncentrować się bardziej wokół rzetelnego opisu projektu, a nie na operowaniu słowami-kluczami. W przypadku sprawozdań z przeprowadzonych projektów istotna jest też ewaluacja nieudanych aspektów projektu. Zarówno grantodawcom, jaki grantobiorcom powinno zależeć na wzajemnym zaufaniu.

Grupy docelowe

Najistotniejszą kwestią w kontekście grup docelowych jest docieranie i włączanie w projekty międzynarodowe grup defaworyzowanych społecznie i zagrożonych wykluczeniem społecznym, mających utrudniony dostęp do ofert kształcenia pozaformalnego i aktywizacji wspołeczeństwie. Włączenie można wesprzeć poprzez wymienione powyżej czynniki, takie jak zapewnienie dostępu do ofert i informacji, a także wzmocnienie sieci kontaktów w kraju. Bardzo istotna jest integracja młodych ludzi w ich własnym środowisku. Doświadczenia absolwentów projektów międzynarodowych lub inicjatyw lokalnych mogą zachęcać młodzież zotoczenia do skorzystania z podobnych ofert.

Grantodawcy mogą na wiele sposobów przyczynić się do włączania defaworyzowanych grup społecznych. PNWM realizuje ten cel poprzez filozofię wspierania zakładającą łatwy dostęp do dofinansowania projektów na podstawie złożonego wniosku bez rozpisywania konkursu (ok. 98% wniosków otrzymuje dofinansowanie). Ponadto organizacja wspiera komunikację wjęzykach grup odbiorców, a nie w języku angielskim. Przykładem dobrych praktyk PNWM wtym zakresie jest zrealizowany w 2012 roku polsko-niemiecko-ukraiński projekt TriM łączący trójstronne spotkania młodzieży i grę w uliczną piłkę nożną.

Innym przykładem działań włączających jest SALTO SocialInclusion Resource Centre, który zapewnia wsparcie merytoryczne międzynarodowych projektów dotyczących wykluczenia społecznego (https://www.salto-youth.net/rc/inclusion/).

Ewaluacja

Jednym z kluczowych narzędzi niezbędnym do efektywnego rozwoju współpracy i pomiaru jej wyników jest przeprowadzanie ewaluacji projektów. Wiele organizacji grantodawczych oferuje konkretne systemy ewaluacji.

iEval>>>
SCRIPT>>>
EBA>>>
SALTO Evaluation Tools>>>

Webinaria z ewaluacji projektów wspieranych przez FED>>>

Zebrane przez IJAB informacje dotyczące ewaluacji: https://www.ijab.de/publikationen/themen/evaluationsverfahren/

Widzialność projektów

Projekt powinien zacząć się na długo przed spotkaniem i trwać długo po jego zakończeniu. Instytucje grantodawcze powinny udostępniać narzędzia, które umożliwią takie podejście do projektu. Warto, aby organizatorzy opowiadali o nim w swoim środowisku. Dzięki zaistnieniu projektów w mediach różnego typu, w tym mediach społecznościowych, można poszerzyć grupę odbiorców i osób w niego zaangażowanych. Ponadto ważna jest promocja projektów poprzez kanały komunikacji grantodawców.

Anna Łysiak

Anna Łysiak – pracowniczka Referatu Wspierania Pozaszkolnej Wymiany Młodzieży w poczdamskim biurze Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży (PNWM), odpowiedzialna za program wspierania trójstronnych spotkań młodzieży z krajami Partnerstwa Wschodniego i Rosją oraz działań programowych PNWM w tym obszarze. Absolwentka germanistyki na Uniwersytecie Wrocławskim i lingwistyki języków obcych na Uniwersytecie w Poczdamie.