Strona główna/LUBLINIANA. 700-lecie teatralne

LUBLINIANA. 700-lecie teatralne

700-lecie teatralne Lublina*

Jarosław Cymerman

Teatralny wymiar jubileuszu 700-lecia Lublina przyniósł sporo przedsięwzięć o bardzo zróżnicowanym charakterze. W świętowanie włączyły się w zasadzie wszystkie instytucje teatralne w mieście, a także liczne organizacje i stowarzyszenia.

Nie zabrakło zatem wielkich widowisk – jak jazzrockowa kantata Tomasza Momota Zakochani w Lublinie z udziałem gwiazd, Sen o mieście według scenariusza i w reżyserii Janusza Opryńskiego, Taniec na siedmiu wzgórzach według koncepcji Ryszarda Kalinowskiego z Lubelskiego Teatru Tańca czy musical Fidelitas zrealizowany przez Teatr Muzyczny. Poza tym pojawiło się sporo inscenizacji, których akcja osadzona została w Lublinie i dotyczyła spraw z tym miejscem związanych, i w których próbowano ożywiać miejskie legendy, wydarzenia i postaci mające mniejszy lub większy wpływ na dzieje miasta.

Teatr im. Juliusza Osterwy pamiętał o jubileuszu 700-lecia w zasadzie przy okazji prawie wszystkich swoich premier przygotowanych w 2017 roku. W Lublinie była zatem osadzona druga część Klątw Artura Pałygi w reżyserii Marcina Libera, do lokalnych historii odwoływała się adaptacja reportaży Pawła Reszki Diabeł i tabliczka czekolady zrealizowana przez Kubę Kowalskiego, nad Bystrzycę została przeniesiona akcja Sposobu na Alcybiadesa Piotra Ratajczaka. Wreszcie postaci Ester Kreitman (siostry autora Sztukmistrza z Lublina, czyli Izaaka Baszewisa Singera) poświęcony został spektakl Pawła Passiniego Hindełe, siostra Sztukmistrza.

Teatr im. H. Ch. Andersena z myślą o jubileuszu przygotował dwie prapremiery sztuk napisanych przez współczesnych lubelskich autorów. Pierwsza z nich odbyła się jeszcze w czerwcu 2016 roku – na pożegnanie siedziby teatru przy ulicy Dominikańskiej na Starym Mieście zagrano inspirowanego szkicami Władysława Panasa Anioła za lodówką Grażyny Lutosławskiej. Natomiast w 2017 roku zespół Andersena pokazał Koziołka Kręciołka Zbigniewa Dmitrocy, w której tytułowy bohater ucieka z miejskiego herbu i odbywa podróż po kilku miastach Polski, by odkryć, że to, co najlepsze, i tak zostawił w Lublinie.

W roku 700-lecia także Teatr Stary przygotował z tej okazji dwie produkcje – projekt filmowo-muzyczny Bartka Wąsika Kocham, Lublin, szanuję. Harmonie miasta oraz koncert kołysanek lubelskiego autora Włodzimierza Wysockiego do muzyki Marka Napiórkowskiego w wykonaniu Natalii Kukulskiej Szukaj w snach. Teatr współuczestniczył także w realizacji „melodramy fantastycznej” pt. Żywi i umarli, czyli bandyci w piekle pióra Stanisława Krzesińskiego, która powstała w Lublinie w 1853 roku i była wówczas prezentowana na tej samej scenie przy ulicy Jezuickiej „ku wielkiemu zadowoleniu” publiczności. Spektakl wyprodukowała Fundacja Teatrikon, a wyreżyserowała Joanna Lewicka.

Warto jeszcze wspomnieć o dwu spektaklach plenerowych – Legendzie o czarciej łapie zagranej przez Poławiaczy Pereł na placu Litewskim oraz o Pogromie w przyszły wtorek opartym na powieści Marcina Wrońskiego z cyklu o komisarzu Maciejewskim. Pierwszy z tych spektakli w interesujący sposób ożywił najbardziej znaną z lubelskich legend, wprowadzając do niej nutę znaną ze sztuk czeskiego dramaturga Jana Drdy – autora święcących triumfy na scenach i w teatrze telewizji Igraszek z diabłem oraz Zapomnianego diabła. Z kolei zrealizowana przez Łukasza Witta-Michałowskiego na dziedzińcu lubelskiego zamku adaptacja powieści Wrońskiego przypomniała lublinianom wojenną i tużpowojenną traumę.

Wspomnieć jeszcze należy o przedsięwzięciach mniejszego kalibru – co nie znaczy, że mniej cennych – jak chociażby jubileuszowe Wieczne Czytania organizowane przez DDK Węglin, w trakcie których mistrzowie sceny polskiej (m. in. Irena Jun, Jan Peszek i Anna Seniuk) czytali dzieła twórców związanych z Lublinem – przypominając poezję i prozę Józefa Czechowicza, awangardzistów lubelskich, Anny Zbąskiej czy Kazimierza Grześkowiaka. W obchody jubileuszu wpisane zostało także przygotowanie Opery kartoflanej – widowiska zrobionego przez niepełnosprawnych artystów z Teatroterapii Lubelskiej.

Powyższe zestawienie (choć z całą pewnością niepełne) może robić wrażenie i świadczy o tym, że teatralny Lublin z okazji jubileuszu bardzo się zmobilizował – przynajmniej jeśli chodzi o liczbę realizacji. Warto zadbać, by przynajmniej część z nich była grana także w pojubileuszowych latach. Czy czegoś zabrakło? Szkoda, że przy okazji 700-lecia nie powstał spektakl, który mógłby stać się na dobre i trwałe wizytówką miasta. Powinna być to opowieść spójna i uniwersalna, a jednocześnie sięgająca do ducha miasta, mogąca stać się kanwą popularnego widowiska (musicalu?) opartego choćby na Singerowskim Sztukmistrzu z Lublina czy odwołującego się do twórczości i biografii Józefa Czechowicza. W każdym razie dobrze by było, gdyby po 700 latach istnienia Lublin doczekał się scenicznej historii, którą można wyeksportować w Polskę i w świat.

Jarosław Cymerman

*Przedruk za „Proscenium” 2018, nr 34.

dr Jarosław Cymerman teatrolog i literaturoznawca, kierownik Muzeum Literackiego im. Józefa Czechowicza w Lublinie.

W Bibliotece Czartoryskich w Krakowie odnaleziono rękopis tekstu Stanisława Krzesińskiego. Scenariusz do spektaklu „Żywi i umarli, czyli bandyci w piekle” wyreżyserowała Joanna Lewicka, dramaturgia: Jarosław Cymerman, Grzegorz Kondrasiuk, afisz: Michał Jadczak.

W Bibliotece Czartoryskich w Krakowie odnaleziono rękopis tekstu Stanisława Krzesińskiego. Scenariusz do spektaklu „Żywi i umarli, czyli bandyci w piekle” wyreżyserowała Joanna Lewicka, dramaturgia: Jarosław Cymerman, Grzegorz Kondrasiuk, afisz: Michał Jadczak.