Wyzwania uchodźczyń. Próba diagnozy sytuacji czeczeńskich kobiet będących w procedurze uchodźczej w Polsce
Magdalena Kawa

Chcąc opisać sytuację uchodźczyń w Polsce niezbędne, będzie początkowe wyróżnienie kilku obszarów, w których chcemy „osadzić” właśnie tę grupę. Warto wspomnieć o ich warunkach życia w Polsce i kraju pochodzenia. Nie można też pominąć sytuacji rodzinnej, statusu zawodowego i sytuacji zdrowotnej. Całościowe omówienie tego tematu jest oczywiście niemożliwe w jednym artykule, stąd konieczność pominięcia niektórych kwestii i sięganie po uogólnienia.

Na wstępie także powinnam wspomnieć, że swoje wnioski będę opierała po części na literaturze przedmiotu, a także w oparciu o własne doświadczenie w pracy z i na rzecz osób starających się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy. W takie działania jestem zaangażowana od 2009 roku, współpracując z organizacjami pozarządowymi, które działają na rzecz wspierania integracji i edukacji osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy.

1. Definicje i statystyki

Zanim jednak przejdę do rozwinięcia poszczególnych zagadnień, niezbędne będzie wyjaśnienie terminologiczne dotyczące samego słowa „uchodźczyni”. Zgodnie z Konwencją Genewską uchodźca to osoba, która:

w rezultacie zdarzeń, jakie nastąpiły przed dniem 1 stycznia 1951 r., oraz na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa, albo która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się, na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swojego dawnego stałego zamieszkania nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa¹.

Polska, jako kraj, który w 1991 roku przyjął Konwencję Genewską dotyczącą statusu uchodźcy, uznaje tę definicję i odnosi się do niej w procesie rozpatrywania procedury uchodźczej. Co będzie pokazane poniżej, liczba uchodźców w Polsce jest stosunkowo niewielka. Jednocześnie określenie „uchodźca” w przestrzeni publicznej stosowane jest zarówno wobec tych osób, które ten status otrzymały, jak i wobec tych które są w procedurze i otrzymały inną formę ochrony².

Co roku w Polsce przyznaje się status uchodźcy określonej liczbie osób, w ostatnich latach³ statystyki te przedstawiały się następująco. W 2014 roku złożono w Polsce 3 402 wnioski o nadanie statusu uchodźcy, wnioskami tymi objętych zostało 6 625 osób. Zaś decyzje wydane zostały wobec 8 285 osób⁴. W 2014 roku statusu uchodźczy przyznano 262 osobom⁵. Ochronę uzupełniającą⁶ przyznano 107 osobom⁷. Z kolei zgodę na pobyt tolerowany⁸ otrzymało 300 osób⁹. Niecałe 2 000 osób otrzymało decyzję negatywną¹⁰, z kolei wobec 5 556 osób postępowanie umorzono.

W 2015 roku wydano następujące decyzje – 348 osób – status uchodźcy, 167 osób – ochrona uzupełniająca, 122 osób – zgoda na pobyt tolerowany, 2 877 osób otrzymało decyzję negatywną, zaś wobec 8 724 osób umorzono postępowanie¹¹. W omawianym roku złożono 4927 wniosków, którymi objęto 12 325 osób¹². Wydano zaś decyzje wobec 12 238 osób¹³.

W kolejnym, 2016 roku, status uchodźcy otrzymało 108 osób, ochroną uzupełniającą objęto 150 osób, zgodę na pobyt tolerowany otrzymało 49 osób. 2188 osób otrzymało negatywną decyzję, z kolei wobec 9502 osób decyzję umorzono. Wydane decyzje dotyczyły 11 997 osób¹⁴. Złożone 4502 wnioski obejmowały 12 321 osób¹⁵.

W 2017 roku złożono 2226 wniosków o nadanie statusu uchodźcy, którymi objętych zostało 5078 osób¹⁶. Status uchodźcy otrzymało 150 osób, ochronę uzupełniającą – 340. Z kolei zgodę na pobyt tolerowany jedynie 19 osób. 2091 otrzymało decyzję negatywną, a wobec 2747 osób umorzono postępowanie. Łącznie wydano decyzje wobec 5347 osób, które złożyły wnioski w 2017 roku lub w latach wcześniejszych¹⁷.

Poniższa tabela obrazuje liczbę wydanych decyzji, złożonych wniosków i liczbę osób objętych wnioskami oraz wydanymi decyzjami.

Rok	2014	2015	2016	2017	Łącznie
Złożone wnioski	3402	4927	4502	2226	15 95718
Liczba osób objętych wnioskami	6625	12 325	12 321	5078	36 349
Liczba osób, wobec których wydano decyzje	8285	12 238	11 997	5347	37 867
Status uchodźcy	262	348	108	150	868
Ochrona uzupełniająca	107	167	150	340	764
Zgoda na pobyt tolerowany	300	122	49	19	490
Decyzje negatywne	1997	2877	2188	2019	9081
Umorzenie	5556	8724	9502	2747	26 529

Tabela nr 1. Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

W zestawieniach brakuje niestety statystyk dotyczących płci osób starających się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy. Możliwe jest ich opracowanie na podstawie innych danych, nie odnoszę się już jednak do nich w tym tekście¹⁹.

2. Skąd przybywają?

Analizując powyższe dane może pojawić się pytanie, skąd pochodzą osoby starające się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce. Dane od lat pokazują to samo – największą grupą starającą się o nadanie statusu są Rosjanie, narodowości czeczeńskiej. W latach 2015-2017²⁰ łącznie było to
19 140 (stanowiły 52,65 proc.), spośród nich jedynie 36 osób (4,14 proc.) otrzymało status uchodźcy. Zatem w ośrodkach dla cudzoziemców²¹ najczęściej spotykaną grupą są osoby narodowości czeczeńskiej, jednak niewiele z tych osób opuszcza ośrodek z pozytywną decyzją. W ośrodku dla cudzoziemców w Łukowie, w którym Stowarzyszenie Dla Ziemi prowadzi działania nieprzerwanie od ponad dziesięciu lat osoby narodowości czeczeńskiej każdego roku są najliczniejszą grupą. Czeczeni starający się o nadanie statusu uchodźcy pojawili się w Polsce w wyniku wojen czeczeńskich. Pierwsza z nich miała miejsce w latach 1995-1996, druga toczyła się od 1999 do 2009 roku.

3. Dlaczego przybywają?

Obecnie, oficjalnie w republice nie ma wojny. Jednak, jak podaje Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Czeczeni, ludzie nadal obawiają się o swoje bezpieczeństwo i życie. Zgodnie z raportem wspomnianej wyżej Fundacji:

Władze lokalne prześladują krytyków reżimu oraz tych, których uważają za nielojalnych wobec Kadyrowa²², m.in. przez pozasądowe egzekucje, porwania i wymuszone zaginięcia, a także groźby śmierci i przemocy wobec krewnych. Często ofiarą ataków padają obrońcy praw człowieka i dziennikarze krytyczni wobec sytuacji w republice oraz – szczególnie w ostatnim czasie – prześladowane są mniejszości seksualne²³.

Czeczeńskie kobiety proszące w Polsce o nadanie statusu uchodźcy podają różne powody opuszczenia swoich domów. Jest to między innymi zaginięcie mężów lub ich zaangażowanie w działania przeciwko obecnej władzy, strach przed porwaniem męża lub dzieci, ale także dotykająca je przemoc, zarówno psychiczna jak i fizyczna. W większości jest to przemoc domowa i niestety, co pokazują badania przeprowadzone przez Biuro Wysokiego Komisarza do spraw Uchodźców i Towarzystwo Interwencji Przymusowej, opuszczenie kraju oraz złożenie w Polsce wniosku o nadanie statusu uchodźcy nie chroni kobiety przed przemocą domową. Zdaniem badających w przypadku prawie 90 proc. rodzin pochodzących z Kaukazu Północnego (obejmuje on nie tylko Czeczenię, ale i sąsiadujące republiki) kobiety mogą być ofiarami przemocy psychicznej, a w 50 proc. także i psychicznej²⁴.

4. Z czym mierzą się w Polsce?

Przemoc, to nie jedyny problem, z którym kobiety starające się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy mierzą się po przekroczeniu polskiej granicy. Trudności jest zdecydowanie więcej, niestety przemoc domowa przez nich bardzo rzadko jest diagnozowana jako problem. A już na pewno nie taki, o którym powinny mówić głośno. Przemoc wciąż jest tematem tabu. Jednocześnie jej ujawnienie na pewno nie pomoże w procedurze uchodźczej, a jej pozytywne zakończenie to najważniejszy cel większości kobiet, które złożyły wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Jednocześnie kwestia ta jest jednym z najważniejszych wyzwań, z którymi muszą się mierzyć organizacje pozarządowe pracujące na rzecz uchodźców i uchodźczyń. Wciąż brakuje nam systemowego wsparcia w tym zakresie.

4.1. Procedura

Z czym zatem mierzą się migrantki przymusowe w Polsce? Z moich doświadczeń mogę wskazać przede wszystkim na strach związany z samą procedurą. Może on skutecznie, na długi czas, wstrzymać aktywność zawodową i społeczną kobiet. Oczekiwanie na rozpatrzenie wniosku to często „przerwa w życiorysie”.

Jednocześnie paraliżująca jest świadomość tego, jak niewielkie szanse mają w Polsce osoby pochodzące z Czeczenii na otrzymanie statusu uchodźcy. Powyższe statystyki dokładnie to potwierdzają. Zapewne też dlatego wiele z tych złożonych wniosków jest umarzana, powodem tego jest opuszczenie Polski przez osoby będące w procedurze. Podejmując ryzyko ucieczki, muszą liczyć się z tym, że w przypadku zatrzymania ich przez policję czy straż graniczną kraju, do którego wyjadą grozi im deportacja do Polski. Zgodne z prawem Unii Europejskiej, procedura uchodźcza musi zakończyć się w kraju, w którym się rozpoczęła. Ponadto, jeżeli ucieczka nie zakończy się sukcesem, szanse na nadanie statusu uchodźcy drastycznie maleją.

Codziennie stają zatem przed dylematem – uciec i liczyć na to, że w innym państwie uda się rozpocząć życie na nowo czy zostać i liczyć, że znajdzie się w tych kilku procentach, osób, które otrzymują pozytywne decyzji.

4.2. Problemy dzieci

Należy także pamiętać, iż w większości kobiety te nie są w Polsce same, ale wraz ze swoimi rodzinami, bardzo często wielodzietnymi. Dzieci w wieku szkolnym muszą chodzić do polskich szkół, rodzice rzadko mają możliwości skutecznego wsparcia ich w edukacji szkolnej ze względu na słabą znajomość języka polskiego. Szkoły, w zależności od doświadczeń w edukacji dzieci cudzoziemskich, mogą lepiej lub mniej włączyć dziecko w społeczność szkolną i wesprzeć go w procesie edukacji. Dziecko zatem mierzy się nie tylko ze stresem związanym z opuszczeniem kraju, własnego domu, ale i tym związanym ze szkołą. Koniecznością nauki w języku, którego nie rozumie. To przekłada się na kolejny problem, z którym mierzą się ich mamy. Konieczność zapewnienia wsparcia psychologicznego dla swoich dzieci.

I choć państwo polskie ma obowiązek zapewnić bezpłatną pomoc psychologiczną dla osób starających się o nadanie statusu uchodźcy i z tego zadania się wywiązuje to niestety godziny pracy psychologów i psycholożek są tak ograniczone, że skuteczna terapia jest praktycznie niemożliwa. Jednocześnie w wielu szkołach nie ma etatu psychologa, a jeżeli są, to nie są to osoby wyspecjalizowane do diagnozy dzieci cudzoziemskich. Ogromnym problemem jest także pomoc psychiatryczna dla dzieci cudzoziemskich²⁵. W miarę możliwości pojawia się dodatkowe wsparcie oferowane przez organizacje pozarządowe jednak jest to wsparcie projektowe, kończy się wraz z zakończeniem projektu. Z tymi wszystkimi wyzwaniami mierzą się kobiety starające się o nadanie statusu uchodźcy. Z mojego doświadczenia w bardzo wielu przypadkach to właśnie otrzymanie wsparcia dla dzieci jest dla nich priorytetem.

4.3. Brak wsparcia psychologicznego

Choć to oczywiście truizm, ale warto go powtórzyć – pomoc psychologiczna i psychiatryczna jest niezbędna do tego, aby móc przetrwać procedurę uchodźczą. Konieczność opuszczenia własnego domu, strach przed otrzymaniem negatywnej decyzji, stres związany z brakiem wsparcia dla dzieci. To wszystko sprawia, że i kobietom potrzebne jest wsparcie psychologiczne.

Jednocześnie potrzeba osób, które pomagając, potrafią wzbudzić w sobie zaufanie. Zdarzają się sytuacje, kiedy „zatajane” są prawdziwe problemy przed psychologiem w obawie przed opinią, która może być rozpatrzona w procedurze na niekorzyść osoby starającej się o nadanie statusu uchodźcy. Skoncentrowanie się na procedurze uchodźczej często skutkuje zaniedbaniem własnego stanu psychicznego. A to właśnie – stres, trauma czy drastyczne przeżycia często skutkowały podjęciem decyzji o wyjeździe z kraju pochodzenia. Wsparcie psychologiczne, a często także psychiatryczne jest niezbędne do tego, aby odzyskać równowagę i móc stanąć naprzeciw wszystkim wyzwaniom, jakie stoją przed kobietami i matkami starającymi się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy. Jednocześnie, tak jak i w przypadku dzieci, pojawia się wiele kwestii związanych ze zróżnicowaniem kulturowym osób zgłaszających się po pomoc psychologiczną i tych, którzy tej pomocy udzielają²⁶.

4.4. Niewystarczająca pomoc prawna

Kolejny bardzo ważny problem, z którym mierzą się osoby starające się o nadanie statusu uchodźcy jest konieczność korzystania z pomocy prawnej. W wielu przypadkach cudzoziemcy i cudzoziemki nie są w stanie samodzielnie zająć się kwestiami prawnymi związanymi z procedurą uchodźczą, a zwłaszcza z odwołaniami, do których mają prawo.

Pomoc prawna to bardzo często najważniejsza wśród wielu potrzeb wskazywanych przez uchodźczynie. Do czasu zablokowania środków z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji pomoc prawna była praktycznie w każdym ośrodku, dodatkowo wyspecjalizowane organizacje pozarządowe udzielały takich porad w swoich siedzibach. Obecnie pomoc ta jest bardzo ograniczona, w niektórych ośrodkach jedynie do pomocy zagwarantowanej przez państwo polskie²⁷. Pozostaje mieć nadzieję, że sytuacja ulegnie poprawie w związku z ogłoszonymi konkursami, które mogą wspierać organizacje udzielające pomocy prawnej cudzoziemcom będącym w procedurze uchodźczej.

4.5. Brak preintegracji

Czas spędzony na oczekiwaniu na decyzję jest często czasem „bezczynności” zawodowej i społecznej. Osoby będące w procedurze nie mają prawa do pracy, uzyskują je po sześciu miesiącach – jeżeli procedura wciąż trwa i nie jest to winą wnioskującego czy wnioskującej.

Jednak samo pozwolenie o pracę nie oznacza od razu wzrostu aktywności zawodowej osób będących w procedurze. Brak znajomości języka polskiego w początkowym okresie pobytu w Polsce często jest ogromną barierą w znalezieniu pracy. I choć zajęcia z języka polskiego w ośrodkach dla cudzoziemców są bezpłatne, niestety nie cieszą się zbyt dużą popularnością. Wiele osób nie dostrzega konieczności nauki języka do czasu otrzymania decyzji, niewiara w pozytywne rozpatrzenie wniosku, powoduje, że nauka języka polskiego nie jest priorytetem dla osób przebywających w ośrodkach. Do tego dochodzi stres związany z procedurą i przybyciem do nowego państwa. Trudno skupić się na skutecznej nauce języka w sytuacji codziennej niepewności. Dodatkowo dochodzi brak systemowych działań preintegracyjnych. Osoby w ośrodkach pozostawione są bez instytucjonalnego wsparcia preintegracyjnego²⁸, a działania, które mają w nich miejsce często prowadzone są przez organizacje pozarządowe. Takie aktywności są bardzo ważne dla kobiet, jak podkreśliła jedna z Czeczenek uczestnicząca w spotkaniach rękodzielniczych zorganizowanych przez jedną z organizacji: To dla nas bardzo ważne, że możemy chodzić na takie zajęcia i że one są w ośrodku. To nam pomaga w tym, żeby nie musieć cały czas myśleć o tym, kiedy będzie decyzja i jaka ona będzie. Możemy się nauczyć nowych rzeczy, zapomnieć o tych naszych codziennych problemach.

4.6. Różnice kulturowe i religijne

Dla uchodźczyń z Czeczenii Polska jest zupełnie odmiennym kulturowo i religijnym krajem. Kobiety te w większości są muzułmankami, wychodzą się z tradycyjnie patriarchalnych rodzin. Przybywają w zupełnie nowe dla siebie miejsce. Szok kulturowy jest kolejnym wyzwaniem, z którym muszą się zmierzyć. Co prawda wiele z nich pozostaje w ośrodkach dla cudzoziemców, gdzie są otoczone innymi czeczeńskimi kobietami. Pracownice i pracownicy ośrodków, w zdecydowanej większości zdążyły już poznać specyfikę i zwyczaje czeczeńskich rodzin.

Kolejnym ważnym problemem jest narastająca w Polsce islamofobia²⁹, negatywne nastawienie wobec osób wyznania muzułmańskiego nie pomaga w przełamywaniu stereotypów i walce z uprzedzeniami.

4.7. Pozytywna decyzja – i co dalej?

Doświadczenia kobiet, które otrzymały pozytywną decyzję i mogły legalnie pozostać w Polsce wraz ze swoją rodziną, pokazują, że w ich życiu zaczyna się kolejny rozdział i kolejne, znowu trudne wyzwania. Jak powiedziała mi jedna z kobiet: Jak czekałam na decyzję, to wydawało mi się, że jak przyjdzie pozytywna, to nic już więcej nie będę chciała. Teraz wiem, że pojawiają się kolejne problemy, trzeba znaleźć mieszkanie i taką pracę, za którą opłaci się wszystkie rachunki i utrzyma rodzinę.

W przypadku otrzymania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej sytuacja początkowa jest stosunkowo dobra. Takie osoby są włączone do rocznego Indywidualnego Programu Integracyjnego³⁰ i otrzymują wsparcie finansowe i instytucjonalne. Na podobną pomoc nie mogą liczyć osoby z pobytem tolerowanym czy humanitarnym. Jednak, jak pokazują badania, przyznany program integracyjny nie jest wystarczająco skutecznym rozwiązaniem, które naprawdę pomaga wielu osobom w przygotowaniu ich do samodzielnego życia w Polsce³¹.

5. Wnioski końcowe

Jak wspomniałam we wstępie, jeden artykuł nie jest w stanie całościowo omówić tytułowego zagadnienia. Nie wspominam tutaj o równie ważnych wyzwaniach, z jakimi muszą się mierzyć rodziny będące w procedurze – sytuacja finansowa. Przez pierwsze miesiące pobytu w ośrodku i brak pozwolenia na pracę możliwości finansowe wielu rodzin są bardzo ograniczone³². To także rodzi frustrację i strach przed tym jak poradzić sobie z nową, nieznaną wcześniej sytuacją. Wpływa to na jakość życia całych rodzin, szczególnie trudne jest to do zaakceptowania przez mężczyzn, którzy w kulturze czeczeńskiej są osobą odpowiedzialną za utrzymanie rodziny.

Nie skupiłam się także na relacjach z mężami kobiet oczekującymi na decyzję. Wiele z tych kobiet trafia przecież do Polski właśnie w obawie o bezpieczeństwo i życie swojego męża. Kondycja psychiczna mężczyzn w procedurze uchodźczej także często wymaga profesjonalnego wsparcia. Udzielenie takiej pomocy nie jest łatwe, poza jej ograniczonym zakresem mamy tutaj jeszcze do czynienia z różnicami kulturowymi – mężczyznom czeczeńskim (choć to ta sytuacja nie dotyczy tylko tej narodowości) trudno przełamać się i uczestniczyć w terapii. Szczególnie gdy po drugiej stronie biurka siedzi kobieta. Przyznanie się do swoich problemów i proszenie o pomoc to oznaka słabości i tego, że nie jest się samemu w stanie sprostać swoim problemom. To nie leży w naturze wojowniczych Czeczenów.

W podsumowaniu warto też wspomnieć, że w teorii polskie rozwiązania są dobre. Jednak ich wykonanie i zakres pozostawia wiele do życzenia. Teoretycznie każda dorosła osoba w procedurze otrzymuje wsparcie finansowe. Zarówno dzieci, jak i dorośli mają zapewniony dostęp do pomocy psychologicznej i medycznej. Osoby mieszkające w ośrodkach mają zapewniony dach nad głową, bezpłatne lekcje języka polskiego i wsparcie udzielane przez pracowników i pracownice ośrodka. Przedłużające się procedury, bardzo symboliczna pomoc finansowa, ograniczony dostęp do profesjonalnej pomocy psychologicznej i prawniczej. To wszystko sprawia, że przekroczenie polskiej granicy i rozpoczęcie procedury wyznacza jednocześnie zupełnie nowy, często bardzo trudny etap do przejścia przez uchodźczynie i ich rodziny. Na szczęście niektóre z nich, po otrzymaniu pozytywnej decyzji są w stanie ułożyć sobie życie w Polsce, kraju dla nich bezpiecznym, gdzie dzieci bez strachu mogą chodzić do szkoły, a mężowie nie muszą obawiać się łapanek czy groźby tortur. Jednak zdecydowana większość z osób składających wnioski przerywa procedurę lub otrzymuje decyzję negatywną. Wtedy Polska staje się dla nich tylko jednym z przystanków na drodze w walce o bezpieczne życie. Z kolei, z uwagi na to, że polskie granice przekracza stosunkowo niewielka liczba osób starających się o nadanie statusu uchodźcy, nasz kraj ma możliwości i zasoby oraz wieloletnie doświadczenie, żeby być państwem, które „wzorcowo” realizują politykę migracyjną wobec osób będących w procedurze uchodźczej. Kłopot w tym, że 18 października 2016 roku polskie władze wycofały aktualnie obowiązujący dokument dotyczący polityki migracyjnej³³ i do tej pory nie opracował nowego.

Magdalena Kawa

Magdalena Kawa – dr nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, wykładowczyni w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Chełmie. W Stowarzyszeniu Dla Ziemi współtworzy i współrealizuje projekty poświęcone edukacji oraz integracji uchodźców i uchodźczyń. W pracy naukowej zajmuje się edukacją o Holokauście i reprezentacjami Zagłady w dyskursie publicznym. Członkini zarządu Fundacji Instytut Kultury Cyfrowej. Dwukrotna stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

2Będzie to ochrona uzupełniająca i zgoda na pobyt tolerowany, oba te pojęcia zostały wyjaśnione w poniższych przypisach.

3Podaję dane za okres 2014-2017. Wszystkie dane pochodzą ze strony Urzędu do Spraw Cudzoziemców, zakładka – Statystyki – http://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/raporty-roczny-ochrona-miedzynarodowa/. Data dostępu: 13.04.2019.

4Jednak należy pamiętać, że nie wszystkie osoby, które złożyły wnioski w 2014 roku otrzymały decyzję w tej sprawie w tym samym roku. Często proces ostatecznego rozpatrzenia sprawy trwa dłużej niż rok. Dlatego decyzje wydane zostały wobec 8 285 osób. Były to osoby, które złożyły wnioski w 2014 roku i wcześniej. Analogiczna sytuacja będzie się powtarzała w kolejnych latach.

5Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w 2014 roku ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U z 2003 r. Nr 128, poz. 1176 z późn. zm.) w zakresie realizacji zobowiązań Rzeczpospolitej Polskiej wynikających z Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz Protokołu Nowojorskiego dotyczącego statusu uchodźcy, s. 4. Tekst dostępny w wersji elektronicznejdo pobrania na stronie http://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/raporty-roczny-ochrona-miedzynarodowa/. Data dostępu: 13.04.2019.

6Zgodnie ze słownikiem opracowanym przez Urząd do Spraw Cudzoziemców ochrona uzupełniająca to międzynarodowa forma ochrony udzielana osobom, którym odmówiono nadania statusu uchodźcy, lecz którzy w przypadku powrotu do kraju pochodzenia będą realnie narażeni na ryzyko doznania poważnej krzywdy przez: 1. orzeczenie kary śmierci lub egzekucję; 2. tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie; poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia, wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji wewnętrznego lub międzynarodowego konfliktu zbrojnego. Informacja pochodzi ze strony internetowej Urzędu do Spraw Cudzoziemców, http://udsc.gov.pl/uchodzcy-2/uchodzcy/slownik/. Data dostępu: 13.04.2019.

7Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w 2014 roku …, s. 4.

8Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców Zgody na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej udziela się cudzoziemcowi, jeżeli zobowiązanie go do powrotu: 1. może nastąpić jedynie do państwa, w którym w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.: a) zagrożone byłoby jego prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego lub b) mógłby zostać poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, lub c) mógłby być pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego albo być ukarany bez podstawy prawnej, w przypadku gdy zachodzą okoliczności do odmowy udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych, 2. jest niewykonalne z przyczyn niezależnych od organu właściwego do przymusowego wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu i od cudzoziemca, lub 3. może nastąpić jedynie do państwa, do którego wydanie go jest niedopuszczalne na mocy orzeczenia sądu lub z uwagi na nierozstrzygnięcie Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie odmowy wydania cudzoziemca. https://udsc.gov.pl/cudzoziemcy/obywatele-panstw-trzecich/zobowiazanie-do-powrotu/przeslanki-negatywne-zobowiazania-cudzoziemca-do-powrotu/zgoda-na-pobyt-tolerowany/przeslanki-do-udzielenia-zgody-na-pobyt-tolerowany/. Data dostępu: 13.04.2019. Należy dodatkowo pamiętać, że organem wydającym zgodę na pobyt tolerowany może być komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej. Dodatkowo cudzoziemcowi może być udzielona zgoda na pobyt ze względów humanitarnych.

9Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w 2014 roku…, s. 4.

10Było to dokładnie 1997 osób. Tamże.

11Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w 2015 roku ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U z 2003 r. Nr 128, poz. 1176 z późn. zm.) w zakresie realizacji zobowiązań Rzeczpospolitej Polskiej wynikających z Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz Protokołu Nowojorskiego dotyczącego statusu uchodźcy, s. 9. Tekst dostępny w wersji elektronicznej do pobrania na stronie https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/raport-roczny-ochrona-miedzynarodowa/2015-2/. Data dostępu: 13.04.2019.

12Tamże, s. 8.

13Tamże, s. 9.

14Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w 2016 roku ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U z 2003 r. Nr 128, poz. 1176 z późn. zm.) w zakresie realizacji zobowiązań Rzeczpospolitej Polskiej wynikających z Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz Protokołu Nowojorskiego dotyczącego statusu uchodźcy, s. 6. Tekst dostępny w wersji elektronicznej do pobrania na stronie https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/raport-roczny-ochrona-miedzynarodowa/2016-2/. Data dostępu: 13.04.2019.

15Tamże, s. 5.

16Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w 2017 roku ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U z 2003 r. Nr 128, poz. 1176 z późn. zm.) w zakresie realizacji zobowiązań Rzeczpospolitej Polskiej wynikających z Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz Protokołu Nowojorskiego dotyczącego statusu uchodźcy, s. 5. Tekst dostępny w wersji elektronicznej do pobrania na stronie https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/raport-roczny-ochrona-miedzynarodowa/2017-2/. Data dostępu: 13.04.2019.

17Tamże. s. 6.

18Należy pamiętać, że we wszystkich latach niektóre wnioski są wnioskami „ponownymi”. Dokładne wyliczenia znajdują się w każdym z przywoływanych raportów.

19Takie dane można znaleźć między innymi w zestawieniach rocznych dostępnych w wersji elektronicznej na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców – https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/. Data dostępu: 13.04.2019.

20W informacji za rok 2014 podano jedynie osoby z obywatelstwem rosyjskim, bez określenia narodowości czeczeńskiej dlatego pomijam ten rok.

21Należy pamiętać, że osoby starające się o nadanie statusu uchodźcy mogą przebywać nie tylko w ośrodkach dla cudzoziemców, ale i „na świadczeniach prywatnych” – czyli w wynajmowanych na wolnym rynku mieszkaniach.

22Ramzan Kadyrow jest przywódcą republiki czeczeńskiej.

23M. Szczepanik, Republika strachu. Prawa człowieka we współczesnej Czeczenii. Raport, Warszawa 2019, s. 5.

24Biuro Wysokiego Komisarza do spraw Uchodźców, Towarzystwo Interwencji Kryzysowej, A report on research concerning sexual and gender-based violence to which are exposed persons in Poland who have obtained the refugee status or subsidiary protection status. Warszawa-Kraków 2011, (materiały niepublikowane). Podaję za W. Klaus, Migrantki przymusowe jako ofiary przemocy w Polsce, „Analizy. Raporty. Ekspertyzy”, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, nr 1/14, s. 5. Raport dostępny w wersji elektronicznej pod adresem: https://interwencjaprawna.pl/docs/ARE-114-migrantki-przymusowe-jako-ofiary-przemocy.pdf. Data dostępu: 14.04.2019.

25Dodatkowo należy pamiętać, że część dzieci przeszła przez traumatyczne wydarzenia. Brak profesjonalnego wsparcia zaburza ich rozwój edukacyjny i emocjonalny. Konieczność edukacji w języku, którego nie znają mogą tę traumatyczne przeżycia wzmocnić.

26Zobacz więcej, H. Grzymała-Moszczyńska, Uchodźcy jako wyzwanie dla polskiego systemu opieki zdrowotnej, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, s. 12-17. Artykuł dostępny w wersji online na stronie http://mighealth.net/pl/images/f/fb/H_Grzyma%C5%82a_Moszczy%C5%84ska.pdf,. Data dostępu: 14.04.2019.

27Zgodnie z przepisami cudzoziemcom w procedurze przysługuje prawo do informacji prawnej i pomocy prawnej. O tym w jakim zakresie ta pomoc jest udzielana można przeczytać na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców – https://udsc.gov.pl/urzad/bezplatna-pomoc-prawna/informacja-ogolna/. Data dostępu: 15.04.2019.

30Regulacje prawne dotyczące programu zawarte są w Ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

31Dowodzi tego m.in. raport Naczelnej Izby Kontroli z 2015 roku. Raport dostępny jest w wersji elektronicznej pod adresem https://www.nik.gov.pl/plik/id,10216,vp,12539.pdf. Data pobrania: 15.04.2019.

32O wysokości przyznawanych świadczeń można przeczytać na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców – https://udsc.gov.pl/uchodzcy-2/pomoc-socjalna/system-pomocy-socjalnej/rodzaje-przyznawanej-pomocy/. Data dostępu: 15.04.2019.

Kultura Enter
2020/01 nr 92