Czasopismo kulturalno-społeczne 

Syndrom stresu pourazowego (ang. skrót PTSD), bezsenność, niepokój, retraumatyzacja, nerwice i depresje – tak w uproszczeniu można przedstawić gamę skutków straumatyzowanego wojną współczesnego pokolenia. Najnowsze badania naukowe w Ukrainie wykazują powszechną depresję i wysoki stopień traumatyzacji ukraińskiego społeczeństwa.

To była moja pierwsza eskapada, eskalacja emocji. Adrenalina mieszała się ze strachem, no bo jechaliśmy z najbardziej wysuniętego na zachód punktu Ukrainy, gdzie rakiety nie dolatywały, do regionu Doniecka, który według wiadomości i reportaży stał cały w ogniu.

Przechadzka ulicami Lwowa może zakończyć się tragicznie, słyszymy i widzimy rakiety, w naszych telefonach odczytujemy informacje, czy już nastąpiła eksplozja, gdzie, jakie zniszczenia.

Walka w obronie przyrody nigdy nie doprowadziła mnie do zapaści psychicznej. Ale pomoc uchodźcom tak. Spowodowała, że znalazłam się w głębokim kryzysie psychicznym.

Tytuł „Miasto Ratownik” ustanowił w ubiegłym roku Wołodymyr Zełenski, jako symboliczne podziękowanie dla miast partnerskich, które są zaangażowane w niesienie pomocy Ukrainie i jej obywatelom w związku ze zbrojną inwazją Rosji. Obok Lublina, tytuł ten otrzymały również: Rzeszów, Przemyśl i Chełm. Co musiało się wydarzyć, że Lublin stał się miastem-ratownikiem - opowiada Krzysztof Stanowski z Urzędu Miasta Lublin.

Konstanty Gebert – psycholog, publicysta, korespondent wojenny – śledzi historię Izraela, a także ludobójstw ostatnich 120 lat, od wymordowania przez cesarskie Niemcy rdzennych mieszkańców Namibii aż po dokonujące się dzisiaj w Chinach wyniszczanie Ujgurów.

Rozmowa z Bohdanem Zadurą odbyła się miesiąc temu w rodzinnym mieście Puławy. W międzyczasie czasie poeta otrzymał statuetkę Ambasadora Wschodu, nagrodę od 10 lat przyznawaną przez magazyn „Kraina Bugu”.

W tamtych latach o historii obozu w Sobiborze mało kto w ogóle wiedział w Polsce i w Europie. Trudno było cokolwiek przeczytać na ten temat w języku polskim. Na palcach jednej ręki można policzyć publikacje dostępne wtedy dla badaczy.

Ściśle rzecz biorąc, „nieliberalna demokracja” to pojęcie wewnętrznie sprzeczne, jak smażona kula śniegu. Niemniej jednak, termin ten jest użyteczny do opisu stanu demokracji, która ulega erozji, ale nie została całkowicie zniszczona. Pogorszenie jest wciąż odwracalne za pomocą demokratycznych, zgodnych z prawem środków, w tym pokojowych masowych protestów.

Teraz, po śmierci Kundery, gdy internet zalewany jest artykułami na temat tego wielkiego czeskiego (czy aby na pewno?) pisarza, zastanawiam się: czemu tak wiele się mówi o jego biografii, a tak mało o jego dziełach? Czyżby pułapka tak zastawiona na artystów była równie nieuchronna, co podatki? Czy wgląd w życie twórców jest podatkiem, daniną, którą muszą oni zapłacić, by móc w ogóle tworzyć?

Co oglądam w wiadomościach? Rakiety spadły na Plac Wolności w centrum Charkowa i na dzielnicę mieszkaniową Czernihowa. Ostrzał artyleryjski Chersonia. Szereg ostrzałów rakietowych Ochtyrki w obwodzie sumskim. Ostrzał Borodianki. Ostrzał Dacznego w obwodzie odeskim. Ostrzał Basztanki w obwodzie mikołajowskim. Znowu Charków – dom mieszkalny. Bomba lotnicza w Żytomierzu – dom mieszkalny. Rakieta „Point U” w Mariupolu – dzielnica mieszkaniowa. Zabici i ranni, zabici i ranni, zabici i ranni – cywile, głównie rosyjskojęzyczni.

Z biernością łączy się następna cecha tradycyjnej (wypieranej z globalnej świadomości) prowincji, a mianowicie przywiązanie do powtarzalności. Bo przecież ciągłe powtarzanie uroczystości, obyczajów i zasad, ale także indywidualnych czynności napawa poczuciem bezpieczeństwa i dumy z tego, co znane, nasze i zawsze istniejące.

„Wiedza imperialna” gromadzi megatony kłamstw – drobnych i na pozór niewinnych, jeśli rozpatrywać każde z osobna. W całości jednak wszystkie te „fakty” istotnie zniekształcają rzeczywistość w sposób wygodny dla Moskwy, a jednocześnie szkodliwy dla Kijowa. Ukraińcy na każdym kroku zmuszeni są do żmudnego prostowania nonsensów i wyjaśniania, że ich język nie wyodrębnił się z rosyjskiego w XVI wieku, że Taras Bulba to nie słynny ataman rosyjski, a hopak to nie rosyjski taniec ludowy, że Iwan Franko nie był poddanym Imperium Rosyjskiego, jak pisano na oficjalnej stronie Komitetu Noblowskiego, że księżna kijowska Olga w żaden sposób nie mogła być w Х wieku Rosjanką, jak informowali kilka lat temu organizatorzy forum w Davos, oraz że tryzub, który został oficjalnie wpisany przez brytyjską policję na listę symboli terrorystycznych, to w rzeczywistości symbol narodowy Ukrainy.

„Jeśli chodzi o Rosję – twierdzi Ewa Thompson – rezultatem jej podbojów terytorialnych było wcielanie innych krajów do Rosji lub nadawanie władzy w tych krajach rządom służącym interesom rosyjskim. Literatura rosyjska pośredniczyła w tym procesie poprzez narzucanie podbitym terytoriom narracji obecności rosyjskiej, wypierającej rdzenną problematykę i narrację (...) pisarze rosyjscy korzystali ze swej uprzywilejowanej pozycji rzeczników rosnącego imperium, by odsunąć w cień inne dyskursy oraz jak narzucali swe prze(d)sądy (...) czytelnikom literatury rosyjskiej w kraju i za granicą."

Ukraiński rząd od czasu inwazji znajdował się pod rosnącą presją ze strony zradykalizowanych obywateli domagających się delegalizacji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w Ukrainie, zwłaszcza po tym, jak jego liczni księża i hierarchowie zostali przyłapani na działalności wywrotowej, sabotażu i prorosyjskiej propagandzie lub innych formach kolaboracji z rosyjskimi okupantami.

Bardzo mi zależy, aby w Lublinie (mieście, którego medal otrzymałam) wiedziano, co się dzieje tu, na wojnie Hamasu z Izraelem, i aby znano fakty, które oficjalnie pozostają przemilczane.

Nie ulega wątpliwości, że kampania wyborcza pogorszyła relacje Polski z Ukrainą. Teraz nadszedł czas na ich poprawę. Chcielibyśmy Państwu pokazać nagranie przygotowane przez waszych ukraińskich kolegów, dziennikarzy telewizji informacyjnej 24 Kanał. Chcą wam, wszystkim Polakom przekazać coś ważnego: stworzyliśmy film, aby wyrazić wdzięczność. Rządy mogą się zmieniać, ale wdzięczność za wsparcie w trudnych czasach zawsze pozostanie w sercach ludzi.

Podziwiamy siedziby instytucji użyteczności publicznej, takie jak miejski teatr, przychodnię Kasy Chorych, kamienice dla oficerów czy słynny stanisławowski „ratusz”, który z jakichś tajemniczych powodów od razu miał być atrakcją turystyczną, a nie biurowcem. Z ciekawością śledzimy społeczne wysiłki wznoszenia nowych świątyń i budynków różnych organizacji zawodowych czy stowarzyszeń, które w przedwojennej Polsce wyręczały państwo w dostarczaniu mieszkańcom wielu usług publicznych (do już wspomnianych wyżej można tu dodać np. Związek Urzędników Państwowych, Żydowskie Towarzystwo Szkoły Ludowej i Średniej, Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” czy Polskie Towarzystwo Tatrzańskie).

W "Insekcie" Kudajewa opowiada o przemocowym ojcu, obraz którego zostaje fragmentaryczny, rozproszony, rozbity na małe kawałeczki pamięci, z których autorka stara się na nowo, być może terapeutycznie – wykrystalizować narrację, jaka wreszcie pozwala na nadanie głosu ofiarom, pokazuje ich ból, traumy oraz pozostające nadal lęki. Samo opowiadanie tych historii potrzebuje odwagi.

Wydawało mi się, że jesteśmy zgodni w ocenie (...) Że łączy nas ta wielka cisza, jaka zapada w miejscach pamięci. I że w kraju, w którym gdzie łopaty nie wbijesz, tam krew tryska, nie trywializuje się znaczenia Zagłady – ani jej źródeł, ani daleko idących konsekwencji. I że pewnych granic się nie przekracza. Dziś myślę, że mamy problem. I że mamy go nie od dziś – tyle tylko, że do niedawna zerkaliśmy na niego spod mniej (Maria Peszek i „Modern Holocaust”) lub bardziej (Katarzyna Nosowska i „Miłość! Uwaga! Ratunku! Pomocy!”) przymkniętych powiek.

Agnieszka Budnik, literaturoznawczyni i autorka podkastu Raport z literatury, określiła "Republikę Głuchych" mianem „opowieści ze sznytem arcydzieła”. Ale już poprzedni tom, autobiograficzna książka poetycka Dancing in Odessa (2004), przyniósł twórcy uznanie i serię nagród.

W te dziesięć dni pokonaliśmy ponad 250 kilometrów. Po lasach, polach, drogach, na których towarzyszyły nam tiry i pędzące auta. To wszystko z przyczepkami, z bagażami. Na miejskich rowerach, definitywnie nieprzystosowanych do warunków. Ale mimo tego aktorzy codziennie grali.

Jednak bywa, że zmęczenie sytuacją, odczuwane przez obie strony zaczyna niszczyć pierwotną sympatię i wyzwalać uprzedzenia – w dużej mierze dziedziczone. Bolesne zaszłości ze wspólnej historii wyzwalają resentymenty kładące się cieniem na dzisiejsza koegzystencję. Dochodzą jeszcze obawy związane z zakończeniem wojny. Tak Ukraińcy, jak i Polacy dywagują, kiedy i na jakich zasadach się to stanie?

„Syzygium: Praktyki Aktywnej Nadziei” jest choreograficzną interwencją lubelskich artystów i artystek sztuki tańca w przestrzeni publicznej.

Co znaczą te tajemnicze słowa? Świat, w którym żyjemy biologicznie ma wyłącznie czas teraźniejszy. Zwykle jest sekwencją kilku czynności, które przeprowadzają nas od tego, co było, ku temu, co za chwilę będzie. Przeszłość zostawia swoje ślady w naszych umysłach jako pamięć faktów, przekazów i emocji. Przyszłość jest tylko śnieniem.

W połowie ubiegłego roku zauważone zostało nieznane wcześniej zjawisko – uchodźcy zaczęli opuszczać Polskę, udając się dalej do Europy Zachodniej, zwłaszcza do Niemiec. W świetle tych zdarzeń zrodziło się interesujące i skłaniające do głębszej refleksji pytanie – czy jest to zjawisko tymczasowe, czy też zwiastuje nową tendencję, która będzie trwać, a nawet może się pogłębiać?

Щойно почувши про цю книжку, я подумав, що, мабуть, захочу її перекласти. Щойно почавши її читати, я вже знав, що обов’язково це зроблю. То ось вона українською. Перш ніж стати письменником, зокрема – автором не завжди страшних, але завжди коротких і сильних оповідань, психолог за освітою і фотограф за професією Міколай Ґринберґ освоїв мистецтво спілкування, навчився бачити і слухати інших. Відтак після двох фотоальбомів видав три книжки розмов.

Zapraszamy 28.09 do Lublina na spotkanie z wybitnym twórcą, Mikołajem Grynbergiem – pisarzem, fotografem i reżyserem, który przez lata poświęcił się badaniu historii i tożsamości polskich Żydów w XX wieku. Będzie rozmawiać o swoim najnowszym dziele, książce "Jezus umarł w Polsce", której dajemy krótkie omówienie.

W październiku odbędzie się Kongres polsko-ukraiński. Wstęp: wolny, z wcześniejszą rejestracją. Oto program wydarzenia, które odbędzie się w Teatrze Polskim w Warszawie. Коли: 10 жовтня 2023, 17:00-22.00 Де: Польський театр ім. Арнольда Шифмана у Варшаві, вул. Казімєжа Карася 2 Вхід: вільний за попередньою реєстрацією за посиланням https://forms.gle/BTYNKqhBXicWtpF99 Мова: польська (буде забезпечено синхронний переклад на українську)

W Dniu Niepodległości Ukrainy życzymy Zwycięstwa! Nisko się kłaniamy wszystkim ludziom dobrej woli, dziękując za dotychczasową pomoc! Zachęcamy do nieustawania w solidaryzowaniu się z narodem ukraińskim. Można wciąż wspierać sprawdzonymi kanałami. Przyjaciele przekazują niezbędną pomoc, ratując życie!

Tej jesieni mamy przyjemność objąć  patronatem XII Międzynarodowy Festiwal – Andrzej Nikodemowicz – czas i dźwięk 2023. Koncerty będą odbywać się w Lublinie pomiędzy 22 września a 22 października. Andrzej Nikodemowicz był polskim kompozytorem, pianistą i pedagogiem, związanym z Lublinem. Urodził się we Lwowie w rodzinie o polsko-ukraińsko-ormiańskich korzeniach. Oto program Festiwalu.

Forum Ekonomiczne Młodych Liderów jest oficjalnym programem partnerskim Forum Ekonomicznego w Karpaczu (a w poprzednich latach w Krynicy) – największego wydarzenia międzynarodowego na płaszczyźnie biznesowo-gospodarczej w tej części Europy.

W naszych kalendarzach mijają minuty i doby według rytmu ustawień nadanych przez sumeryskich przodków. Nowy ląd odkryto raptem ponad 500 lat temu, a sto lat później Hernández de Córdoba spotkał Majów. Schliemann odkrył antyczną Troję dopiero w II połowie XIX wieku. Machu Picchu w całości zobaczył Hiram Bingham dopiero 24 lipca 1911 r. Odkrycia archeologiczne wpływają na zmianę kulturowego  paradygmatu i powszechnego wyobrażenia o świecie. Długi czas nie wiedzieliśmy o poprzednich cywilizacjach, innych kulturach. A jednak przyroda sobie bez nas poradzi, nawet jeśli rosjanie dalej będą nas niszczyć, uderzając na przykład w elektrownię w Zaporożu – przypomina mi ukraiński przyjaciel, który spędził ponad rok czasu na zerówce. 

Na tegorocznym festiwalu Wschód Kultury Inne Brzmienia przypominamy o lwowskiej reportażystce i dokumentalistce Zofii Jabłońskiej, której fotografie znajdują się w Zaułku Hartwigów. 6 lipca zapraszamy na wernisaż wystawy, spotkanie z wnuczką artystki.

Jaki jest stan psychiczny ukraińskiego społeczeństwa pogrążonego w rzeczywistości wojennej? Jak miałaby wyglądać odbudowa Ukrainy? Jaki sens ma sztuka w czasie wojny? Na jakie podstawowe pytania musimy sobie ponownie odpowiedzieć?

Artystka zrealizowała w Lublinie m.in. swój "Dziennik wojenny". Dokumentacyjny projekt fotograficzny stał się terapeutyczną próbą radzenia sobie z traumą wojny, zapisem świata, jak i własnej psychiki.

Od niedawna ciężkie występki przeciw środowisku naturalnemu określa się w Ukrainie mianem ekocydu (synonim ekobójstwa) i tą sprawą zajął się specjalny przyrodniczy dział prokuratury. Śledczy do pracy zaprosili m.in. Pawło Gol’dina, zoologa, specjalistę z zakresu morfologii ewolucyjnej w Instytucie Zoologii im. I. I. Szmalgauzena Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.

Mimo wielu podobieństw ornamentów spotykanych w pereborach Ukrainy, Białorusi, Węgier, Rumunii czy Albanii, perebory lubelskie posiadają elementy zdecydowanie odróżniające je od tych powstałych w innych krajach Europy. W zdobnictwie tkanin i strojów ukraińskich, białoruskich i rosyjskich kompozycja wzoru obejmowała całą tkaninę. Pasy o zróżnicowanych szerokościach umieszczano w różnych odległościach, zaś pas wiodący najczęściej podkreślał dół tkaniny. Na pierwszy plan wychodziły tu pasy i kolor. Elementy wzoru były mniejsze i inaczej zakomponowane niż w pereborze lubelskiej.

Akcja nosiła nazwę „Za narodowy”, czyli za zachowanie ówczesnej nazwy uniwersytetu. Jako dowód proukraińskich poglądów jej uczestników podczas wydarzenia rozdane zostały niebieskie i żółte wstążki. Studentów bezczelnie okłamywano, twierdząc, że nadanie uniwersytetowi imienia Stusa pozbawi go akredytacji. List z ministerstwa nie tylko nie przyczynił się do rozwiązania sprawy na korzyść studentów – w rzeczywistości kierownictwo uniwersytetu odebrało dyrektywę z „centrum” jako presję, a Posztowch został uznany za agentów pomarańczowego reżimu i nacjonalistów-banderowców. Lokalne władze nie mogły uwierzyć, że taka inicjatywa mogła powstać „oddolnie” i uważały to za atak „banderowców” na ich terytorium.

"Kiedy w 2000 roku przeczytałam opowiadanie "Wajse chale" (Biała chała), napisane przez autora zupełnie mi nieznanego, zrozumiałam, że to ktoś wyjątkowy w literaturze jidysz, ktoś, kto otwiera nowe drogi, inne niż te, które obrali klasycy: Szolem Alejchem, Mendele Mojcher Sforim lub Icchok Lejbusz Perec. A jednak właśnie do Pereca zwrócił pierwsze swe kroki osiemnastoletni Szapiro po przyjeździe do Warszawy z rodzinnego Rżyszczewa w Ukrainie" – zaznacza we wstępie do opowiadań Lameda Szapiry tłumaczka Bella Szwarcamn-Czarnota.