Czasopismo kulturalno-społeczne 

Zmicer Waynowski, fotograf z Białorusi, zaczyna od nawiązania kontaktu z polską publicznością. Odwołuje się do specyfiki języków, co będzie ważną grą w całym przedsięwzięciu. Zwłaszcza, gdy do moderowanie tego dialogu włączy się schowana poza sceną Irina Lappo. Lubelska teatrolożka, slawistka, tłumaczka oraz etnolingwistka, absolwentka polonistyki Uniwersytetu w Sankt-Petersburgu, dopytuje go o różne szczegóły lub wprowadza nowe wątki. Ona zwraca się po polsku, on odpowiada w swoim języku. Nad sceną pojawiają się tłumaczenia. Chwilami jednak wyświetlany tekst traci synchronię z padającymi kwestiami. Ale to nie przez błąd techniczny, jak się z czasem zaczynamy orientować, tylko po to, by odtworzyć sytuację, w której ludzie są zdani na odnalezienie w mowie etnicznego powinowactwa lub zdolności porozumiewania się ponad językiem.

„Przemoc seksualna wobec kobiet i dzieci ukraińskich jest bronią armii rosyjskiej. To ludobójstwo, żołnierz rosyjski nie przestaje – gwałci wszystkich. Ofiarami są mężczyźni, ludzie w różnym wieku, młode dziewczęta i chłopcy, to są całe rodziny. Ukraińców gwałcą młodzi rosyjscy żołnierze, którzy mają po 20-25 lat, to urodzeni za rządów Putina i wychowywani jego propagandą.

"Schwyciliśmy jeńców, przeciągaliśmy ich tam. A dopóki czekaliśmy na szefa sali tortur, trzymaliśmy ich tam, biliśmy, łamaliśmy im nogi, żeby nie uciekli. Złapaliśmy cywilnego chłopa, odebraliśmy mu komórkę, w komórce są zdjęcia wszystkich pozycji. Tutaj jeździł na rowerze, robił zdjęcia pozycji, wysyłał im."

Yesterday were published Q&A of our highly regarded specialist Ukrainian essayist Mykola Riabchuk who answered the questions of  one of the most widely read Spanish magazines Vozpopuli. Courtesy of magazine, we are publishing the English translation from the Spanish by Javier Moreno. We will soon publish the Polish translation. Rubén Arránz (VozPopuli): 1. Moscow's big propaganda argument for starting the Ukrainian war was the need to 'denazify' Ukraine. But, is ultra-nationalism really a movement of significant strength in your country? [...]

PEN Ukraina, we współpracy z PEN Białoruś, Polskim PEN Clubem i Fundacją Open Culture otworzyły specjalne konto, dla wsparcia ukraińskich działaczy kultury, ich rodziny i dzieci. Stale zbierają finanse i pomagają artystom i ludziom kultury oraz ich rodzinom. Do tej pory udało się pomóc 31 autorom (są wśród nich pisarze, dziennikarze, tłumacze, naukowcy). To zbiórka pieniędzy dla ukraińskich pisarzy, dziennikarzy, naukowców, tłumaczy i artystów, którzy są w niebezpieczeństwie i znajdują się w trudnej sytuacji z powodu ataku Rosji na Ukrainę. [...]

Szef policji obwodu kijowskiego Andrij Nebytow podkreśla, że osoby zabite przez okupantów mają na ciałach ślady tortur. „Rosyjskie żołnierze celowo strzelali do cywilów, którzy nie stawiali żadnego oporu ani nie stanowili zagrożenia” – powiedział szef policji.

Europejski Dom Spotkań – Fundacja Nowy Staw od 25 lat działa na rzecz wolności i solidarności między narodami. W szczególności zawsze wspierała demokratyczne przemiany w Białorusi i Ukrainie, a także promowała Lublin i Lubelszczyznę jako miejsce spotkań dla różnych kultur. Z jej prezeską – Agatą Dziubińską-Gawlik rozmawiamy o rozmaitych inicjatywach organizowanych obecnie na rzecz uchodźców z Ukrainy.

Цьогорічні свята – особливо ті, які зараз відзначаються за східним обрядом – набули трагічного виміру. Тому що українцям довелося святкувати кожен день, який вони прожили в укриттях та окопах. Вони не можуть дочекатися порятунку, тому самі стали на шлях до перемоги. Однак, як ми знаємо, шлях на Голгофу нелегкий.

Święto Kobiet stało się dziś dla nas jednym z tych drobnych gestów do solidaryzowania się z dzielnymi i cierpiącymi kobietami. Walczącymi na froncie, ukrytymi w schronie lub naszych domach. Dziękujemy Bohdan Zadura za przekład najnowszego wiersza lwowskiej poetki.

Pamięć o misji Jana Karskiego, będącej próbą powstrzymania Zagłady Żydów, dokonywanej przez nazistów na ziemi polskiej oraz świadomość, że naród ukraiński i jego suwerenne państwo doświadczają przemocy zagrażającej ich istnieniu, stanowi motywację do przyznania Panu Prezydentowi Wołodymyrowi Zełeńskiemu Nagrody Orła Jana Karskiego za bohaterską obronę Ukrainy i wartości moralnych cywilizacji Zachodu, które na samym Zachodzie ulegają zapomnieniu i zaćmieniu.

Nie wybieraliśmy miejsca urodzenia. Tak jak wy. Częścią diabelskiego planu Moskwy jest szerzenie nienawiści. Wszędzie, gdzie się da. To są działania perspektywiczne, których realizacja rozpoczęła się już dawno. Szczególnie ważne dla Kremla jest podżeganie do nienawiści między sąsiadami. Doprowadzić poziom nienawiści do punktu, po którym powrót do normalnych relacji będzie niemożliwy. A potem, zgodnie z ich planem, nastąpi klasyczne divide et impera.

W artykule opublikowanym niedawno w Le Monde, dr Marie Mendras trafnie przypomina nam, że "kryzys w Ukrainie" o którym tak wiele się mówi, nie jest tyle "ukraiński", co przede wszystkim "rosyjski". Jest on "rosyjski" nie tylko w sensie czysto faktycznym - jako że został wywołany i spotęgowany do obecnej katastrofalnej skali przez rosyjskich przywódców politycznych. Jest on "rosyjski" również w sensie filozoficznym w tym znaczeniu, że odzwierciedla głęboki kryzys rosyjskiej tożsamości, jej nieprzystawalność do współczesnego post imperialnego świata oraz niezdolność do pogodzenia się z nowoczesnością inspirowaną przez Zachód, międzynarodowym porządkiem po zimnej wojnie i suwerennością Ukrainy, którą nadal postrzega się jako część rosyjskiego "ja".

Czy społeczność międzynarodowa, Europa i Francja robią wystarczająco dużo? Jaka jest najlepsza droga wsparcia Ukrainy? Co Paryż może zrobić, by pomóc jej i jej mieszkańcom?

Rosja mogłaby się rozwijać jako państwo narodowe. Ale ona jest słaba. Tam nie mają wizji państwa narodowego, a tylko wizję imperialną, dlatego że narodowa oznaczałaby konieczność rezygnacji z terytoriów, rezygnacji ze stref wpływu. A cała ich narodowa idea koncentruje się na „zbieraniu rosyjskich ziem”. Potrzebują zemsty, bo czują się słabi.

Jakimi pasjami żyje jeden z aktywistów zaangażowanych z centrum koordynacyjne Lubelskiego Komitetu Społecznego Pomocy Ukrainy w Lublinie - Arkadiusz Kaźmierak? Od początku agresji Rosji na Ukrainę każdego dnia zaangażowany w pomoc. Przede wszystkim jest odpowiedzialny za logistykę i transport pomocy ze strony polskiej na stronę ukraińską. Oto jak do tej pory wyglądały jego działania w Lublinie.

Wilhelm Sasnal rzadko pokazuje swoje prace w Polsce. W Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w ubiegłym roku miała miejsce jego najnowsza wystawa "Taki Pejzaż". Przyciągnęła tłumy, była jedną z najczęściej oglądanych w ostatnich latach wystaw muzealnych w Polsce. Wywołała wiele komentarzy i dyskusji, nie tylko ze względu na światowy format twórcy, ale również tematykę prac, która zagląda w niewygodne dla naszej historii zakamarki, przypominając o niemych i biernych świadkach Holokaustu, po raz kolejny wybudzając nasze sumienia ze spokojnego, twardego snu.

Miasta Kijowa nie można zredukować wyłącznie do jego zamierzchłej historii, nawet tej, która jest obecna w powyższym obrazie literackim. Są to także jego dzieje i obraz z XIX wieku, z lat 40-60., jaki pozostawił w swych listach Józef Ignacy Kraszewski. Kijów widziany jego oczami był przede wszystkim miastem wolnego handlu, zawierania korzystnych interesów ziemiańskich i mieszczańskich, zjazdów najznakomitszych obywateli z całej Ukrainy, Wołynia i Podola, a także z Litwy. W owych licznych zjazdach „dla interesu” nie chodziło bynajmniej tylko o kupno czy sprzedaż majątku, zakup produktów spożywczych na cały rok czy przedmiotów zbytku, nie tylko o ulokowanie kapitału czy zaciągnięcie niezbędnej pożyczki, ale też o wesołe spędzenie czasu na ucztach i balach, na których „wino lało się strumieniem, i na stoły zielone sypały się tysiące peców, z któremi nieraz jedna karta zabijała całą fortunę, a czasami i dobrą sławę”.

Inicjatywy, zbiórki, pomoc rzeczowa i inne przydatne informacje. Od pierwszych dni wojny w Ukrainie staramy się na naszej stronie oraz profilu facebookowym informować o różnych możliwościach niesienia pomocy. Przede wszystkim lokalnie - zaczynając od Lublina i Lubelszczyzny, jako że ze względu na przygraniczne położenie pierwsi w tym regionie musieliśmy poradzić sobie z ogromną falą ofiar wojny. Zanim zostaną wdrożone rozwiązania systemowe, mieszkańcy miasta i Lubelszczyzny współorganizowali pierwszą pomoc humanitarną na Ukrainę oraz na miejscu przybywającym uchodźcom.

Pierwszy szok związany z krytyczną sytuacją u naszych wschodnich sąsiadów już minął i chaos działań pomocowych powoli zaczyna się klarować. Zdaliśmy już egzamin z entuzjazmu, teraz na horyzoncie drugi, trudniejszy – z wytrwałości. By pomóc w uporządkowaniu informacji nasza redakcja opracowała zestaw sprawdzonych i wiarygodnych akcji, w które można się zaangażować – lub wedle potrzeby z nich skorzystać. Zapraszamy do zapoznania się z naszą listą, którą będziemy na bieżąco aktualizować o kolejne miasta i najświeższe informacje.

Nasze zaprzyjaźnione dzielne ukraińskie żołnierki z NGO Ruchu Weteranów Kobiet m.in. z Drohobycz rozpoczęły zbiórkę i przyłączamy się z apelem o wspieranie kobiet walczących na froncie. Dziewczyny pomagają w dostarczaniu najpilniejszych potrzeb pododdziałom Obrony Terytorialnej Zaporoża (za pośrednictwem współpracujących z nimi wolontariuszy) oraz Kijowa (współpracują z dowódcą jednego pododdziału). Pomagają Siłom Zbrojnym Ukrainy, w tym Obronie Terytorialnej Białej Cerkwi. Organizują dostawy pomocy humanitarnej do miast, w których sytuacja jest najdramatyczniejsza. Opracowują logistykę. Niektóre z nich zginęły podczas dostarczania pomocy.

Stowarzyszenia Festiwal Brunona Schulza w Lublinie zachęca do zbiórki na potrzeby związane z dziećmi ukraińskimi. Co zbieramy? Głównie ubranka, książeczki, malowanki i akcesoria do rysowania. Ale nie tylko!

Serhij Żadan, wybitny poeta i pisarz ukraińskich, apeluje by wspierać Charków - miasto poetów i uniwersytetów. Artysta nie opuszcza Charkowa. Wspomaga heroiczną walkę miasta z rosyjskim agresorem.

Odpowiedź obywateli suwerennej Ukrainy stała się wybuchem najbardziej szlachetnych postaw w imię obrony tradycyjnych wartości zachodniej cywilizacji. Ukrainki i Ukraińcy walczą, cierpią i giną za te wartości, które zaczęły być traktowane przez część intelektualnej awangardy europejskiej, jako passé, jako konstrukty historyczne podtrzymujące stary, niesprawiedliwy porządek. Takimi wartościami okazały się nade wszystko pojęcia narodu, ojczyzny, państwa, suwerenności oraz pojęcie patriotycznego obowiązku łącznie z poświęceniem życia w obronie powyższych wartości.

Klub Ilustratorów Pictoric to społeczność ukraińskich ilustratorów, artystów i grafików, z których każdy wyróżnia się unikalnym stylem, wpisującym się w najnowsze trendy w grafice. Klub realizuje międzynarodowe projekty z udziałem utalentowanych artystów z różnych krajów i promuje wysokiej jakości sztukę nowoczesną w Ukrainie i za granicą. Prace artystów kilkukrotnie były prezentowane podczas festiwalu Wschód Kultury – Inne Brzmienia w Lublinie.

Krzysztof Księski Problemy demograficzne naszego kraju są od dawna obecne w debacie publicznej. Jednak dopiero od kilkunastu lat problem stał się na tyle poważny, że znalazł uznanie w oczach politycznych decydentów. W Polsce mamy wciąż niższą średnią życia niż w krajach zachodniej Europy, jednak największym zmartwieniem jest mała liczba urodzeń. Pierwsze rozwiązania mające na celu poprawę tej sytuacji sięgają 2006 roku, kiedy rząd Prawa i Sprawiedliwości wprowadził becikowe. Była to nieskuteczna i nieskomplikowana forma zachęcenia Polaków do rozmnażania się, jednak [...]

Pewne momenty charakterystyczne dla naszej epoki otwierają nowe, nieznane jeszcze stronice naszego Istnienia i Stawania się. Są także pozycje jakie się potęgują i dochodzą do głosu ze wzmożoną siłą. Jednym z rzucających się w oczy faktów jest dążenie do wolności i niepodległości poszczególnych narodów. Daje to o sobie znać  coraz bardziej wyraźnie.

W ramach spotkań Kultury Enter rozpoczynamy cykl rozmów dedykowanych problematyce wolności. Zapraszamy 17 marca na pierwsze spotkanie z tego cyklu i rozmowę z aktywistami z lubelskiego Stowarzyszenia Homo Faber.

Wtorkowa manifestacja w Lublinie była pierwszą społeczną oddolną akcja protestacyjną tuż przed inwazją Rosji na Ukrainę. Kolejne akty agresji na Ukrainie ze strony Kremla wyraźnie odczuwaliśmy jako ewidentne zagrożenie.

Z dniem agresji Rosji na Ukrainę rozpoczęły się kolejne protesty mieszkańców Lublina oraz innych miast w całym kraju. Protesty obywatelskie trwają niemalże na całym świecie.

Вже майже місяць вдень і вночі український поет і музикант Сергій Жадан робить все, що може, допомагаючи у рідному розбомбленому Харкові. Його постава будує інших у всій цій безнадійності. Інші письменники, такі як Юрій Андрухович, Олександр Бойченко, Андрій Бондар, Андрій Лубка, Олег Сенцов, вдаряють сильним меседжем у вітчизняні та закордонні ЗМІ, бо їхні слова схожі на гарматні ядра. Поетеса та режисерка – Ірина Цілик (дружина письменника, якого ми також видали польською мовою в Любліні – Артема Чеха), розповідає найважливішим світовим ЗМІ про те, що відбувається всередині пекла. Або ж Микола Рябчук, що дає свідчення правди, називає речі своїми іменами в провідних європейських ЗМІ, переконує розгублених багаторічною російською пропагандою західних інтелектуалів у тому, якими насправді є факти. Окремою місією є боротьба з дезінформацією. Навіть якщо це останній момент.

Настав час, коли цінується звичайний рух, тож у цих «Дзядах» “Велика імпровізація” залишена задля народного месіанства. Зрештою, два роки тому на вулицях Мінська ми бачили прояви масових мирних демонстрацій, а сьогодні ми бачимо, що майже весь світ підтримує українців. Коли Дух (Валанцина Харцуєва) вимовляє слова: «Людино! Якби ти знала, яка твоя влада! / (...) Люди! Кожен з вас міг би, самотній, ув’язнений / Думкою і вірою валити й піднімати трони», – є надія, що ми дійшли до моменту спільної дії.

Напередодні річниці Великої… А нє, Велика Перемога – це 9 травня. А 22 червня – це віроломний напад. Вічно я їх плутаю. Стільки й радості, що у нас тут ще не зовсім Росія. Тобто як, у нас, звичайно, теж трапляються всілякі дєньпобєдні переберії, коли якісь ряжені з безсмертними портретами в руках окуповують парламентську трибуну.

Переклав з польської Максим Стріха, 11 березня 2022 року, в Києві Збігнєв Герберт (1924-1998), "Звіт з обложеного Міста".

Альгерд Бахарэвіч Дорогі українці! Мої герої, мої друзі! Люди, за яких нам усім тепер болить. Мені дуже не хотілося б, щоб цей текст скидався на виправдання. Виправдовуватися перед Україною вже пізно - та й не має сенсу, машину війни запущено, смерть йде з різних боків, зокрема з території моєї батьківщини, і виправдовуваннями її не спинити. І мені вельми не хотілося б, щоб мій текст був прочитаний як каяття. Нехай каються ті, у кого на руках кров. Ви на війні, і [...]

„Istnieją ludzie podejmujący wielkie tematy, lecz brak im słów, by je wypowiedzieć; są też tacy, którym nie brak słów, którzy jednak przyszli na świat bez tematu” – słowa Waslija Rozanowa mogłyby posłużyć za zgrabne motto na cały Nowy Rok 2022. Niech towarzyszy nam temat, nie tylko piękne słowa, znajdujmy niepozorowane słowa i niewymuszone tematy, torując drogę ku potencjalnemu twórczemu przemieszaniu, ażeby nie ulec stagnacji, tej mentalnej śpiączce. Dlatego na przełomie kolejnego, wyjątkowo trudnego roku, zamiast wstępniaka przytaczamy esej poświęcony poetyckiemu obrazowaniu wolności, pewnemu aspektowi pandemii jak zatrzymanie biegu dotychczasowego świata, co właśnie wypadł z kolein.

Orędownik polsko-ukraińskiego dialogu – Józef Łobodowski – urodził się w Lublinie w 1909 roku i po II wojnie światowej do końca życia pozostał na emigracji w Madrycie, gdzie zmarł jako twórca zakazany przez cenzurę PRL w 1988 r. Razem z Józefem Czechowiczem tworzył środowisko lubelskiej awangardy, był dziennikarzem, prozaikiem, publicystą, tłumaczem z białoruskiego, rosyjskiego, ukraińskiego i hiszpańskiego. Jako uczestnik kampanii wrześniowej pozostał już na emigracji, zostając wieloletnim korespondent z Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Związany był m.in. z paryską „Kulturą”, „Wiadomościami Londyńskimi” i Radiem Wolna Europa. Literacko zaś był przywiązany do tradycji szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. W premierowym dokumencie opowiadają o twórcy wieloletni kierownicy Muzeum Józefa Czechowicza: Józef Zięba, Ewa Łoś, Jarosław Cymerman oraz wydawca Bernard Nowak, a także Switlana Krawczenko z Uniwersytetu im. Łesi Ukrainki w Łucku. To pierwszy tego rodzaju dokument polsko-ukraińskiej produkcji.

Michaił Osłon jest językoznawcą, jego zainteresowania badawcze obejmują głównie język cygański (romski), choć także języki słowiańskie, bałtyckie i inne. Urodził się w Tule, w Rosji. Od dziecka mieszkał w Kanadzie, gdzie studiował, następnie obronił w Moskwie dysertację doktorską pod kierunkiem profesora W.A. Dybo. Pracował w Instytucie Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk. Do niedawna mieszkał we Lwowie, obecnie pracuje w Instytucie Języka Polskiego PAN. Rozmowa o romskich dialektach, życiu rosyjskich i ukraińskich Romów w taborach oraz prywatnych historiach rodzinnych badacza z drohobyckimi korzeniami. 

Tak wygląda moja strefa komfortu, zawsze jej poszukuję. Strefa komfortu nie zawsze musi być czymś przyjemnym, choć zazwyczaj tak się kojarzy. To subiektywne. Często strefa komfortu spełniając nasze warunki komfortu, dla innych będzie czymś przeciwnym. Braki i elementy rozpadu są dla mnie nieodzowne w „moim” krajobrazie.

"Wsadzić do więzienia wszystkich, którzy byli przeciwko nim (to znaczy cały naród – zamienić kraj w jeden wielki obóz koncentracyjny), rozdać to, co ten naród stworzył, swoim ojcom chrzestnym za granicą (którzy już dawno po łokcie unurzali ręce w krwi), zakazać wszelkiej wolnej prasy (zakneblować usta oponentom), zrobić z dzieci narkomanów i prostytutki, wypędzić ludzi innej narodowości niż rdzenna (jakby oni sami byli stąd, a przecież to same bękarty z pochodzenia), wywiesić nad administracją swoją faszystowską szmatę i chodzić z opaskami na rękawach po miastach i wsiach, wieszając na słupach tych, którzy odważą się zaprotestować."