Czasopismo kulturalno-społeczne 

Zapraszamy na spotkanie z Andrzejem Bieńkowskim i premierę jego nowej książki „Trzymałem węża w garści. Śladami muzykantów” (wyd. Prószyński i S-ka, 2022). W najnowszej książce otrzymujemy szeroki obraz wsi. Uczestniczymy w życiu nie tylko wiejskich artystów, ale i samego autora, który bez cenzury wprowadza nas za próg polskiej wsi – obserwowanej przez niego od lat 70. XX wieku.

W ramach cyklu spotkań Kultury Enter pt. "Rozmowy o wolności" będziemy rozmawiać 28.11.2022 o wolności słowa i wypowiedzi. Dyskusja połączona jest z finisażem wystawy Poszukując słów ukraińskich artystek. Podczas rozmowy zastanowimy się nad aktualną sytuacją wypowiedzi publicznej, m.in. w mediach, nauce czy sztuce, i również w kontekście wojny w Ukrainie.

In fact, no international tribunal has the power to try Russian war criminals. A separate structure should be created, as was the case after the war in Yugoslavia. Few politicians strive to do so – firstly because, from a legal point of view, in order to begin a trial, the war must end – which unfortunately will take much time. Secondly, and perhaps most importantly of all – not only did Russia not sign the so-called Rome Statute, but most states (the USA, China, Israel) did not ratify the document of 17 July 1998. In practice this means that the International Criminal Court cannot bring the citizens of these countries to justice.

Najpierw trzeba zbrodnie opowiedzieć, żeby ktoś mógł za nie odpowiedzieć. Dla większości obywateli świata, a zwłaszcza Ukrainy, nie ma czego świętować. Do osądzenia zbrodniarzy wojennych w przypadku Rosji w rzeczywistości żaden ówczesny międzynarodowy trybunał nie ma prawa.

Podczas rozmowy, która miała miejsce w czerwcu, jedna z rozmówczyń stwierdziła, żeby zrozumieć doświadczenie narodu ukraińskiego powinno stać się ono doświadczeniem wszystkich Europejczyków. Tak trudno wypowiedzieć traumę, lęki i doświadczenie wojenne. Jednocześnie tak trudno uzmysłowić innym, że taka tragedia może się powtórzyć w każdej części świata.

Szef policji obwodu kijowskiego Andrij Nebytow podkreśla, że osoby zabite przez okupantów mają na ciałach ślady tortur. „Rosyjskie żołnierze celowo strzelali do cywilów, którzy nie stawiali żadnego oporu ani nie stanowili zagrożenia” – powiedział szef policji.

Sądząc po rozmowach przechwyconych i nagranych przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy i Główny Zarząd Wywiadu Ministerstwa Obrony, wojna dla Rosjan jest specyficznym rodzajem rozrywki, która daje możliwość zabicia kogoś bez obawy przed karą, można poderżnąć jeńcowi gardło, strzelić w plecy i uniknąć za to jakiejkolwiek odpowiedzialności. Okupanci „cieszą się” z tego, że napalm lub amunicja fosforowa niszczy ukraińskie miasta i wsie. Rosyjski żołnierz walczący na froncie opowiada o tym swojej matce – ich rozmowę przechwyciła SBU.

Ministerstwo zauważa, że „w rzeczywistości, z pogwałceniem międzynarodowego prawa humanitarnego i podstawowych standardów ludzkości, Rosja angażuje się w zorganizowane na poziomie państwa porwania dzieci i niszczenie przyszłości narodu ukraińskiego

„Niewinna” obywatelka Rosji oburzona faktem, że dzieci ukraińskie, które zostały deportowane do Rosji odmówiły w szkole rysowania symboli z okazji Dnia Zwycięstwa, nazwała ich nazistami i powiedziała: „Wstrzykiwałabym im narkotyki, gdybym pracowała, patrzyłabym im w oczy i mówiłabym: „Zdechnijcie, cierpcie”.

Rosyjskim okupantom sprawia prawdziwą przyjemność zabijanie i torturowanie Ukraińców. Jeden z walczących na terenie Ukrainy raszystów (jego żona, w przechwyconej przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy rozmowie telefonicznej, nazywa go Kolą) opowiada o tym, jak zarżnął jeńca, mówi o tym, jak o radosnym wydarzeniu – ze śmiechem, z wesołymi nutami w głosie. Z dumą.

Zwierzę, które zostało zabite przez bombę rosyjską, było ulubieńcem rodziny Konowałowych. Koza jadła z ręki, wszędzie chodziła za gospodarzami. Pan Jewhen tęskni za nią bardziej niż za wszystkim innym. Jest smutny nie tylko dlatego, że stracił żywicielkę, która karmiła rodzinę (przecież w stodole jest jeszcze jedna koza), ale także dlatego, że w głowie nadal słyszy krzyk tego rannego, umierającego zwierzęcia.

„W osadach Kupyansk, Velykyj Burluk, Szevchenkove, Iziu obwodu charkowskiego przypadki zaginięć ludzi stały się bardzo częste. Zwykle są to mężczyźni od 18 do 60 lat i młode kobiety. Zaginięcia te są powiązywane z „pracą” rosyjskich służb specjalnych na okupowanej części obwodu. Obecnie wszystkie trasy do terytoriów kontrolowanych przez Ukrainę są zablokowane. Samochody, którymi ludzie próbują się ewakuować, są dokładnie filtrowane przez Rosjan i wysyłane z powrotem” – informuje Ministerstwo Obrony.

„Przemoc seksualna wobec kobiet i dzieci ukraińskich jest bronią armii rosyjskiej. To ludobójstwo, żołnierz rosyjski nie przestaje – gwałci wszystkich. Ofiarami są mężczyźni, ludzie w różnym wieku, młode dziewczęta i chłopcy, to są całe rodziny. Ukraińców gwałcą młodzi rosyjscy żołnierze, którzy mają po 20-25 lat, to urodzeni za rządów Putina i wychowywani jego propagandą.

"Schwyciliśmy jeńców, przeciągaliśmy ich tam. A dopóki czekaliśmy na szefa sali tortur, trzymaliśmy ich tam, biliśmy, łamaliśmy im nogi, żeby nie uciekli. Złapaliśmy cywilnego chłopa, odebraliśmy mu komórkę, w komórce są zdjęcia wszystkich pozycji. Tutaj jeździł na rowerze, robił zdjęcia pozycji, wysyłał im."

Według stanu na czerwiec wojna rosyjska doprowadziła do całkowitego zniszczenia lub uszkodzenia  116 000 budynków mieszkalnych, w których mieszkało 3,5 miliona Ukraińców. W 14 obwodach Ukrainy zniszczono 183 miejsca religijne, w tym 173 chrześcijańskie, 5 muzułmańskich i 5 żydowskich.

Ciężko rannego, krwawiącego mężczyznę znaleźli i zabrali mieszkańcy wioski. Przeżył, rozpoznał tego, który próbował go zabić i jest gotowy do składania zeznań przeciwko rosyjskim terrorystom przed sądem międzynarodowym. Sąd ukraiński skazał kolejnego rosyjskiego zbrodniarza – starszego sierżanta Sił Zbrojnych Rosji Michaiła Kulikowa, który spędzi 10 lat w więzieniu. Ten rosyjski tankowiec, który strzelał do wieżowca w Czernihowie, jest również oskarżony o łamanie praw i zwyczajów wojennych. Podstawą aktu oskarżenia jest baza dowodowa, która została zgromadzona przez śledczych SBU.

Cytowałem to już sto razy, więc mogę i sto pierwszy. Kiedy w lutym 1958 roku francuscy dziennikarze zapytali polskiego pisarza Marka Hłaskę, „czy istnieje możliwość, abyśmy mogli się nawzajem dobrze rozumieć”, odpowiedział: „czołgi sowieckie na ulicach Paryża stworzyłyby nam wspólną płaszczyznę porozumienia i mnóstwo czasu na dyskusję”.

Osobiście nie sądzę, by NATO było poważnym zagrożeniem dla Rosji. Nikt nie może być zagrożeniem dla państwa z tak ogromnym arsenałem nuklearnym. I Kreml doskonale to wie, ale twierdzi o „zagrożeniu” z prostego powodu: NATO ogranicza rosyjska ekspansje, uniemożliwia inwazję na inne kraje, jak to się stało już w Gruzji i Ukrainie. Ale co ma wspólnego bezpieczeństwo Rosji jak suwerennego państwa, któremu nikt nie zagraża i zagrażać zasadniczo nie może, do naprawdę zagrożonych przez NATO moskiewskich ambicji imperialnych?

Kiedy upadł Związek Sowiecki w 1991 roku, wszystkie republiki syberyjskie: Jakucja, Buriacja, Tuwa, wszystkie małe narody Rosji poczuły przypływ świadomości etnicznej. Poczuli się pewniej, dowiedzieli się, że mają swoją kulturę, zaczęli mówić w swoich językach, powołali wydziały swoich filologii. Krótko mówiąc, przez kilka miesięcy niektóre z tych republik, jak Jakucja, były suwerenne i mogli się oddzielić od Rosji, był taki moment. Jakucja nie była republiką związkową, ale częścią Rosji. Po dziesięcioleciach rusyfikacji, odzyskali możliwość sięgnięcia do innych źródeł i opracowań, takich jak książki Wacława Sieroszewskiego czy słownik Edwarda Piekarskiego, żeby budować na nowo szkielet narodu. Wówczas dla nich to była kopalnia opisów zwyczajów, uroczystości, wierzeń, przecież mało kto wiedział jak powinno się celebrować święto yhyach.

Zapraszamy na dyskusję z udziałem znakomitych gości z Ukrainy i z Polski, która promuje zbiórkę funduszy na zakup niezbędnych leków i materiałów opatrunkowych dla żołnierzy w szpitalach w obwodzie winnickim w Ukrainie. Do Winnicy (której obiekty cywile właśnie zostały ostrzelane rosyjskimi rakietami) trafiają żołnierze ciężko ranni podczas walk, tamtejsze szpitale pracują na zdwojonych obrotach

Wystawa «MAK 450» jest poświęcona przeżyciom uczestników wojny rosyjsko-ukraińskiej i pokazuje ich doświadczenia. Cyfry «cztery zero pięć» są szyfrem wykorzystywanym przez ukraińskich wojskowych i znaczą, że «wszystko jest spokojnie». Z czasem tego szyfru zaczęli używać wolontariusze i stał się on pewnym symbolem spokoju, chociażby tymczasowego, ale również wiary w to, że wszystko będzie dobrze.

Obsesyjne negowanie przez Putina istnienia Ukrainy i ludobójcze próby eksterminacji Ukraińców jako narodu wyrasta paradoksalnie, z tych samych pseudointelektualnych korzeni, z tej samej „wiedzy imperialnej”, którą kształtuje zachodnia orientalistyczna wizja Ukrainy jako „narodu upośledzonego”, „sąsiada” Europy, który jednak nie jest jej częścią pozostając swego rodzaju elementem składowym rosyjskiego „podwórka”, pozbawionym własnej tożsamości politycznej, a zatem zgodnie z prawem należy do „strefy wpływów” Rosji. Ewa Thompson (podobnie jak wcześniej Edward Said) trafnie opisała tę „imperialną wiedzę” jako system narracji mających na celu przemilczenie, zniewolenie i sprowincjonalizowanie podległych sobie narodów. Monopolizując prawo do mówienia i działania w ich imieniu, imperium czyni ich milczącymi i prawie niewidocznymi dla reszty świata.

Są ludzie, którzy ze wszech miar mają prawo nienawidzić – ich relacje z upiorną skrupulatnością rejestrują gazety i serwisy internetowe. Cóż bowiem bardziej atrakcyjnego dla znużonego banałem codziennej polityki i mdłością wydarzeń społecznych mieszczucha? Czytamy zatem z niezdrowym zainteresowaniem o skrajnie przerażających przeżyciach kobiety z Mariupola lub o rozpaczy ocalałego z rzezi w Buczy starca. Czytamy i czujemy ową złowrogą rozkosz, gdy część ich nienawiści do bestii w rosyjskich mundurach przechodzi na nas, gdy i my możemy zareagować w sposób równie bezkompromisowy. Korzystamy tedy z okazji, gdy ta nienawiść jest dozwolona, wiemy bowiem dobrze, że to sytuacja przejściowa, że media, politycy, myśliciele, autorytety nie będą nas do niej zachęcać bez końca. Wojna wreszcie wygaśnie, zmienią się rządy, pojawi się potrzeba nowego wartościowania – niestety, nienawiść zostanie! Dlatego już teraz pilnie potrzebni są ci, którzy nie będą nienawidzić, żeby nienawidzić mogli inni.

Na pisarzy się nie obraża – im się ufa. Czytelnicy są w tym wypadku o wiele bardziej nieodpowiedzialni od poetów i powieściopisarzy – odpowiedzi szukają tam, gdzie głównie stawia się pytania. Szukają, nie tracąc nadziei i nie rozczarowując się. Gotowi są słuchać poważnych rzeczy, powiadanych przez ludzi zasadniczo niezbyt poważnych. Z tego chociażby powodu, że ktoś inny o podobnych rzeczach nie mówi w ogóle. Mówiąc wprost: czy widzieliście niedawno kontrolerów w komunikacji miejskiej mówiących o wolności? O wolności mówią księża, politycy albo pisarze – czyli ci, którzy czują najmniejszą odpowiedzialność za swoje słowa i sami zdają sobie sprawę z umowności oraz abstrakcyjności rzeczy, o których się rozwodzą. Ja również ciągle mówię o wolności. Nie mając żadnych iluzji co do zrozumiałości tego, co powiem. Ponieważ gdy mówię o wolności, mam na myśli róże. Wyjaśnić, dlaczego właśnie róże, nie potrafię, jednak nadal pozostaję przy swoim. Kierując się przy tym twierdzeniem Hugo, że wolność zaczyna się od ironii. Mnie osobiście taki początek się podoba. Jeśli chcesz stracić rozumienie rzeczy oczywistych – zapytaj o nie pisarza. Spróbujmy więc porozmawiać o wolności.

Dzieje Rut i Noemi przypomniały mi się w kontekście Pięćdziesiątnicy, która w tym roku w pierwszej połowie czerwca zbiega się w kalendarzach różnych wyznań. Historia Rut odczytywana jest, i rozgrywa się, w czasie Szawuot (hebr. Święta Tygodni), zwanych też Świętem Zbiorów, będących odpowiednikiem naszych Zielonych Świątek, czy we wschodnim obrządku Dniem Trójcy. Dlatego dziś opowiem wam o nowych apostołach. O nowych, bo posłannictwo jest pojęciem antropologicznym, którym można najcelniej określić zlecenie komuś misji pośredniczenia lub wypełnienia zadania.

Słowem, dziwna jest ta wojna. O ile w powszechnej świadomości jawi się ona jako brutalny proces porządkujący świat, bo przecież ostrą kreską oddziela „swoich” od „tamtych”, wyostrza widzenie, o tyle paradoksalność rosyjsko–ukraińskiego konfliktu będącego podglebiem "Córeczki" polega na tym, że kontury świata nie są jasne, a mapa zostaje trwale rozmazana. Jak to bowiem możliwe (nieprawdopodobne!), że trzynaście minut ostrej jazdy do nieodległego Krasnoarmijska ujawnia istnienie światów równoległych, które nic o sobie nie wiedzą.

Nakładem wydawnictwa Pauza ukazała się właśnie "Strega", powieść Johanne Lykke Holm przełożona ze szwedzkiego przez Justynę Czechowską. Z ilustracji na okładce autorstwa Channy Bianci patrzy zadziorna, pewna siebie dziewczyna niedbale paląca papierosa – twarz, którą z łatwością można obdarzyć główną bohaterkę, dziewiętnastoletnią Rafaelę,

Ujmę to bardziej precyzyjnie: wątek nazistowskiej eksterminacji niewinnych ludzkich istnień, a także psychologiczny dramat ludzkiej autodestrukcji, nie bardzo pasują do specjalnie wymodelowanych efektów reżyserskich i aktorskich. Chodzi o słowo. O jego śmiercionośną, a zarazem oczyszczającą, odradzającą moc. Mamy na to trzy mocne dowody.

Alicja w Krainie Czarów potrafiła inspirować różnych twórców. W XIX-wiecznej powieści (artysty i matematyka) wciąż pozostają wątki do odkrycia lub interpretacyjnej żonglerki.  Zresztą tłumacz Maciej Słomczyński stwierdził, że książka ta jest wyjątkowym „wypadkiem w dziejach piśmiennictwa, gdzie jeden tekst zawiera dwie zupełnie różne książki: jedną dla dzieci i drugą dla bardzo dorosłych”. Niczego pomiędzy dziećmi a „bardzo dorosłymi”. Zatem jaki punkt zwrotny przyjął sobie język sceny dla bardzo dorosłych w aktualnej sytuacji wojny na Ukrainie?

Dzięki uprzejmości Autora i Tłumacza publikujemy tekst ukraińskiego muzyka Światosława Wakarczuka, lidera zespołu Okean Elzy, w przekładzie Krzysztofa Czyżewskiego. Utwór opowiada o tym, z czym zmagamy się w czasie wojny i niepokoju. Nienawiść rodzi się po cichu, bo nikt jej nie chce. Potrafi jednak przyjść niepostrzeżenie i pustoszyć bardziej niż ogień. Do przekładu załączamy również oryginał.

Утім, до кінця 1994 року питання ядерного роззброєння України вдалося таки полагодити. На конференції ОБСЄ в Будапешті вперті українські «націоналісти» погодилася передати сотні ракет і важких бомбардувальників Росії, яку Захід вважав у той час «дружньою» і «демократичною». У відповідь українці отримали ґарантії безпеки від трьох найбільших ядерних держав – США, Великобританії та – не смійтеся тільки, – від Росії. Вся трійка урочисто зобов'язалася «поважати незалежність та суверенітет України в межах наявних кордонів», «утримуватися від погроз силою або від її застосування проти України», а також не вдаватися до економічного тиску з метою вплинути на її політику. Усі підписанти задекларували готовість «консультуватися один з одним у разі виникнення питання стосовно цих зобов'язань».

14 липня у Гелереї Академічного Центру Культури «Хатка Жака» у Любліні відбулось відкриття виставки «МАК 450» випускниці Мистецького факультету Університету Марії Кюрі-Склодовської Ірини Миколів. Художниця презентувала проект метафоричних асоціативних карт, над якими працювала разом з укранською поеткою і ветеранкою-парамедикинею Оленою Герасим’юк та психологинею Людмилою Новіцькою. Проект став основою магістерської роботи Ірини і окрім мистецької складової має також терапевтичну мету. Виставка «МАК 450» присвячена переживанням та зображенню досвіду учасників російсько-української війни. Цифри — це шифр, яким користуються українські військові і «чотири, п’ять, нуль» означають, «що все спокійно». Згодом цим шифром почали користуватись волонтери і «450» стало певним символом спокою, хоча б тимчасового, а також метафори віри, що все буде добре.

Майстерня культури в Любліні та часопис «Kultura Enter» запрошують на зустріч із Сергієм Жаданом – найпопулярнішим сучасним українським поетом і митцем, музикантом та волонтером, який координує допомогу на Сході України. Під час літературної зустрічі буде організовано збір коштів на допомогу захисникам міста Харкова – рідного міста митця.

Спочатку потрібно розповісти про злочини, щоб потім хтось міг за них відповісти. Я не знаю, чи на початку липня в Гаазі відбулися урочисті обіди та вітальні промови з нагоди 20-річчя діяльності Міжнародного суду. Для більшості громадян світу, особливо України, нема чого святкувати. Насправді жоден міжнародний трибунал, який функціонує сьогодні, не має повноважень судити військових злочинців у справі Росії. Необхідно створити окрему структуру, як це було після війни в Югославії. Цього прагне мало хто з плеймейкерів політичних гравців – по-перше, тому що з юридичної точки зору, щоб судити, війна повинна закінчитися. І це буде ще не скоро. По-друге, і, мабуть, насамперед — не тільки Росія не підписала так званий Римський статут, але й більшість країн (США, Китай, Ізраїль) не ратифікували документ від 17 липня 1998 року. На практиці це означає, що Міжнародний суд ООН не може притягнути громадян цих же країн до суду.

Pamięć o misji Jana Karskiego, będącej próbą powstrzymania Zagłady Żydów, dokonywanej przez nazistów na ziemi polskiej oraz świadomość, że naród ukraiński i jego suwerenne państwo doświadczają przemocy zagrażającej ich istnieniu, stanowi motywację do przyznania Panu Prezydentowi Wołodymyrowi Zełeńskiemu Nagrody Orła Jana Karskiego za bohaterską obronę Ukrainy i wartości moralnych cywilizacji Zachodu, które na samym Zachodzie ulegają zapomnieniu i zaćmieniu.

Nie wybieraliśmy miejsca urodzenia. Tak jak wy. Częścią diabelskiego planu Moskwy jest szerzenie nienawiści. Wszędzie, gdzie się da. To są działania perspektywiczne, których realizacja rozpoczęła się już dawno. Szczególnie ważne dla Kremla jest podżeganie do nienawiści między sąsiadami. Doprowadzić poziom nienawiści do punktu, po którym powrót do normalnych relacji będzie niemożliwy. A potem, zgodnie z ich planem, nastąpi klasyczne divide et impera.

W artykule opublikowanym niedawno w Le Monde, dr Marie Mendras trafnie przypomina nam, że "kryzys w Ukrainie" o którym tak wiele się mówi, nie jest tyle "ukraiński", co przede wszystkim "rosyjski". Jest on "rosyjski" nie tylko w sensie czysto faktycznym - jako że został wywołany i spotęgowany do obecnej katastrofalnej skali przez rosyjskich przywódców politycznych. Jest on "rosyjski" również w sensie filozoficznym w tym znaczeniu, że odzwierciedla głęboki kryzys rosyjskiej tożsamości, jej nieprzystawalność do współczesnego post imperialnego świata oraz niezdolność do pogodzenia się z nowoczesnością inspirowaną przez Zachód, międzynarodowym porządkiem po zimnej wojnie i suwerennością Ukrainy, którą nadal postrzega się jako część rosyjskiego "ja".

Czy społeczność międzynarodowa, Europa i Francja robią wystarczająco dużo? Jaka jest najlepsza droga wsparcia Ukrainy? Co Paryż może zrobić, by pomóc jej i jej mieszkańcom?

Rosja mogłaby się rozwijać jako państwo narodowe. Ale ona jest słaba. Tam nie mają wizji państwa narodowego, a tylko wizję imperialną, dlatego że narodowa oznaczałaby konieczność rezygnacji z terytoriów, rezygnacji ze stref wpływu. A cała ich narodowa idea koncentruje się na „zbieraniu rosyjskich ziem”. Potrzebują zemsty, bo czują się słabi.