Czasopismo kulturalno-społeczne 

Idę o zakład, że dzisiaj w Polsce czekacie znaku, czytacie wiadomości ze świata i nie możecie wyjść ze zdumienia – czyżby to wszystko odbywało się naprawdę, czyżby świat popadł w totalny chaos i szaleństwo?

Саме так, просто з помноженням на жахи війни, почувалися українці три роки тому, коли Росія розпочала злочинне повномасштабне вторгнення і стала бомбити наші мирні міста. Хотілося крикнути: зупиніть планету, я вийду!

Dlatego dziś, w dniu jego 80. urodzin, chcę podziękować Bohdanowi Zadurze za stworzenie w polskim piśmiennictwie Hotelu Zadura, w którym jest przytulny pokój dla nas wszystkich, dla literatury ukraińskiej.

W Nowym Roku życzymy Państwu, żeby się dobrze działo. Dobrze, czyli? Łagodnie, miarowo, rytmicznie. Na przykład tak jak w metronomie Olgi Pawłowskiej na jej wystawie pt. "30 uderzeń na minutę". W tych obrazach żywioł wody i stateczność gór przypominają o solidnych fundamentach, jakie wytycza nam natura. Zaś centralnie wyeksponowany metronom (na zdjęciu) zdaje się inaczej akcentować płynący czas.

Te szanse zależą oczywiście od polityków. My uważamy, że skoro rządzący obecnie wpisali w umowie koalicyjnej, że będą rozwijać samorządność i dążyć do decentralizacji ustroju Polski, to nasza propozycja jest dobrym punktem wyjścia. Bo w tej umowie koalicyjnej jest tylko ogólne hasło decentralizacji, ale brak konkretów. Nasza książka zawiera zaś cały szereg konkretnych propozycji. Można je przynajmniej punktowo wyciągać i próbować realizować.

Rosja wciąż jest krajem z największym zasobem ładunków jądrowych. Gdyby popadła w chaos, gdyby tamtejsi wojskowi watażkowie albo jakieś tajemnicze ugrupowania złapały broń jądrową w ręce, to strach sobie wyobrazić, co mogłoby się stać.

Słowacki dyplomata Miroslav Wlachovský był w 2023 roku ministrem spraw zagranicznych i europejskich w tak zwanym rządzie technicznym premiera Ľudovíta Ódora. Przedtem był ambasadorem Słowacji w Wielkiej Brytanii i Danii, a także doradcą do spraw polityki zagranicznej premierów Mikulásza Dzurindy i Eduarda Hegera.

Dwa lata temu czeski dziennikarz Luboš Palata przejechał rowerem prawie tysiąc kilometrów wzdłuż Łaby, od czesko-niemieckiej granicy do ujścia rzeki. Swoje przeżycia opisał w książce właśnie wydanej w Czechach.

Mimo że pisarz Wasyl Machno już prawie 25 lat mieszka w USA, to nigdy nie stracił związku z ukraińskim kontekstem kulturowym. Pisze i pracuje w Nowym Jorku, ale jego książki regularnie wychodzą w ukraińskich wydawnictwach, a on sam bierze udział w ukraińskich festiwalach literackich i zdobywa ukraińskie nagrody.

Wyobrażam sobie niekiedy akt tworzenia, pisania, fotografowania, malowania jako proces, działanie na wzór opisany w modelu Wielkiego Wybuchu, gdzie w pierwszej milisekundzie wszystko ściśnięte jest w jednym punkcie, materia, obraz, słowo i twórca, a sam akt tworzenia jest Wielkim Wybuchem, iluminacją, epifanią. A gdzie tu cisza? Spójrz w głęboki wszechświat, posłuchaj – cisza. Nic nie słyszymy, ani radiowych fal, ani gadania mgławic. A przecież stamtąd jesteśmy, krążą w nas te same atomy od początku wszechświata, pierwszy obraz i pierwsze słowo. Ta cisza niesie to wszystko. Cisza jest materią, z której możemy tworzyć światy. 

Ich wiersze dają świadectwo traumatycznym wydarzeniom mającym swoje źródło także w dyskryminacji ze względu na płeć, klasę i język. Na życiu Czarnych poetek odcisnęły się przemoc, gwałt, mizoginizm, pedofilia, kazirodztwo, molestowanie seksualne, seksizm, homofobia, marginalizacja, wykluczenie. Czarne Diamenty opowiadają Stany Zjednoczone od tej strony, o której pamięć czarnoskórej społeczności nadal nie daje się pogrzebać.

Wielu, myśląc o Wilnie międzywojennym, pamięta zasłyszane niegdyś historie, legendy, znane nazwiska, wydarzenia – jaki obraz na podstawie tego maluje nam nasza wyobraźnia i podświadomość?

Zanim został pisarzem – m.in. autorem nie zawsze strasznych, ale zawsze krótkich i mocnych fabuł, z wykształcenia psycholog, a z zawodu fotograf – Mikołaj Grynberg opanował sztukę komunikacji, nauczył się widzieć i słyszeć innych.

Mimo szerokich sankcji Rosja zniosła je lepiej niż się spodziewano. Jej gospodarka zajmuje 11 miejsce na świecie, a w roku 2024 odnotowała wzrost o 3,6%., m.in. dzięki zwiększonemu eksportowi ropy do Chin, Indii i Turcji i przestawieniu się na gospodarkę wojenną. Stany Zjednoczone ciągle współpracują z Europą w sprawie sankcji, wsparcia wojskowego i ekonomicznego dla rządu w Kijowie, ale UE zdaje się być coraz bardziej podzielona politycznie w tej kwestii. Natomiast obserwuje się wzrost poparcia dla partii sprzeciwiających się wsparciu Ukrainy w konflikcie z Rosją, w Niemczech, Francji, na Węgrzech, Słowacji, Austrii a ostatnio w Rumunii i Bułgarii. Waszyngton nie zyskał tez nowych sojuszników. Większość państw apeluje o rozpoczęcie negocjacji i rozwiązanie konfliktu drogą pokojową.

Samurajowie byli elitarnymi, uprzywilejowanymi żołnierzami. Ich egzystencja podporządkowana była kodeksowi. Kodeks regulował postępowanie w walce, w życiu codziennym, ogólnie w życiu. Być może dlatego, żeby samuraj dbał o należytą formę fizyczną i duchową, zalecano mu, aby myślał o śmierci. Ponadto w swoim pasie samuraj nosił monety lub jakieś klejnoty, które nazywano „honorowymi pieniędzmi” – miała to być kwota wystarczająca do pokrycia kosztów jego pogrzebu. Jakkolwiek dziwne to może się wydawać, samurajowie czerpali siłę z tego, co zwykle wpędza ludzi w depresję.

Żydzi uważani byli – tradycyjnie – za element niegodny zaufania, antypatriotyczny, posądzano ich często o szpiegostwo na rzecz wroga. Większości gwałtów, grabieży czy mordów dokonywano zatem, usprawiedliwiając je koniecznością obrony przed sprzymierzeńcami wroga. Tym się różniła ta przemoc od pogromów z lat 80. i 90. XIX wieku, że była inicjowana najczęściej przez władzę, wojsko, nie przez lokalną ludność.

Winą za powyżej opisany stan rzeczy należy obarczyć Narodowy Instytut Muzyki i Tańca. Okazał się on całkowicie niezdolny do poradzenia sobie z zadaniem przeprowadzenia konkursu. Nie mniejsza wina leży również na Ministerstwie Kultury. To ono ostatecznie odpowiada za prawidłowy przebieg i wydatkowanie środków z KPO w kulturze. Ani nie potrafiło odpowiednio przygotować instytucji sobie podległych do realizacji KPO, ani nie potrafiło nadzorować NIMiT i wspomóc instytucję, widząc, że ta nie radzi sobie. W efekcie straciliśmy na tym wszyscy – beneficjenci mnóstwo czasu i nerwów, a wszyscy obywatele – nie mogąc cieszyć się niektórymi projektami lub mając je w gorszej jakości niż planowano. Straciła na tym również władza, okrywając się wstydem i odium kompletnej indolencji.

Zjeżdżam kopalnianą „szolą” pod ziemię –  na poziom 960. metrów –  znowu On, dudni echem w głowie. Pokonuję podziemnymi, czasem bardzo ciemnymi korytarzami, odległość kilku kilometrów – cały czas czuję na ramieniu oddech słowa, zapisanego przez mistrza.   Przeróżnego. W jednych tekstach prowokacyjnego, bezkompromisowego. W innych z kolei cichego. Smutnego, a nawet milczącego. Pogodzonego z tym, co nieuniknione. 

Pisarz nie oszczędza też swych rodaków, ukazując w drastyczny sposób degenerację, skrywane fobie, hipokryzję, kompleksy wobec Europy Zachodniej. Prowokuje czytelników galerią różnorodnych dewiantów, nasyceniem tekstu scenami obscenicznymi i pełnymi okrucieństwa.

Wyshebaba mówi o wojnie, która wchodzi do wnętrza człowieka, opowiada jak wojna wywołuje wojnę. Ale samo to, że w ekstremalnych warunkach wydarza się coś takiego jak poezja jest świadectwem człowieczeństwa. Poezji nie powinno być, ale znajduje miejsce, zstępuje do okopu.

Nazwa nawiązuje do roku, w którym pierwsza grupa zniewolonych Afrykańczyków została przywieziona do tzw. Nowego Świata, a konkretnie do ówczesnej angielskiej kolonii Wirginia, a sam projekt został zapoczątkowany w 2019 roku, czyli w czterechsetną rocznicę wydarzenia. Książki, a także filmy dokumentalne, audycje radiowe i podkasty, dekolonizujące opowieść o historii Imperium Brytyjskiego i dekonstruujące wąsko rozumianą brytyjskość są obecnie częścią debaty publicznej nie tylko w Zjednoczonym Królestwie i w krajach anglojęzycznych.

Ogłaszamy, bo jest potrzeba! Nowa zbiórka medyczna na Batalion CHARTIA w Charkowie, w którym służy znany artysta i pisarz Serhij Żadan.

Bohater spektaklu pyta: A co by było gdyby dróg nie było? Pytania najprostsze, bliskie każdemu komu droga miła.

Gdy tylko brak chleba przestaje być problemem, nagle głównym problemem staje się brak kultury. Taka jest ludzka natura – czasem ludzie potrzebują rozrywki, czasem refleksji, czasem po prostu zmiany scenerii.

Nagle widzisz jak inni w profesjonalny sposób pracują nad podobnymi rzeczami i możesz z tego czerpać. Staram się dużo czerpać z innych ludzi, tak jak przy tym projekcie mnóstwo czasu spędzaliśmy na rozmowach o tym, jak ta postać ma wyglądać i o czym ma być spektakl, co wcześniej mi się nie zdarzało.

Co odróżnia spektakl Sikory od filmowego pierwowzoru, to osobna realizacja przewijającego się w obrazie Olenckiego proroctwa: „kibol zawsze będzie kibolem”. W propozycji komika akcent położony jest na determinizm pokoleniowy, stając się swoistą adaptacją powiedzenia o jabłku padającym niedaleko jabłoni.

Dla twórczyń spektaklu miasto nie jest jedynie architektonicznym konstruktem, ale społecznym konceptem tworzonym przez ludzkie losy.

Działania artystyczne poruszające problemy związane z kryzysem klimatycznym stały się w ostatnich latach dominującym trendem w sztuce. Na fali krytycznego myślenia o sztuce w kontekście kryzysu klimatycznego żywotne stały się pytania, jakim celom służą wystawy, festiwale sztuki, instytucje kultury i gromadzone przez nie kolekcje. Kwestionować zaczęto również dominujące formy reprezentacji, a także elitarność sztuki i niedostępność jej przekazu.

Primož Sturman jest tzw. zamejskim Slovencem – czyli „zagranicznym Słoweńcem“. Nie chodzi tu bynajmniej o to, że jest emigrantem, który z jakichś powodów wyjechał ze Słowenii za granicę. W ten sposób są określani Słoweńcy, którzy od wielu pokoleń mieszkają na terenach, które znalazły się „za granicą“ wobec reszty ziem zamieszkanych przez Słoweńców po I lub II Wojnie Światowej. Najpierw w wyniku rozpadu monarchii Austro-Węgierskiej, kiedy dawny austriacki Littoral na czele z Triestem stał się częścią Włoch, a następnie po 1945 granica państwowa między Włochami i Jugosławią podzieliła wzgórza na Krasie, tworząc dwa osobne miasta – Gorycję i Novą Goricę.

Rzeka Ljubjanica przepływa przez centrum kameralnej stolicy Słowenii, a po dziś dzień w jej nurtach odbijają się dramatyczne dzieje wielkiej historii oraz niespełnionej miłości.

Utrzymywało to ciągłe napięcie między kobietami i rywalizację o płacącego mężczyznę. Nie ma znaczenia, czy go kochasz, czy zdradza, czy cię bije, czy przyprowadza do domu prostytutkę i strzela przez okno. No i była historia.

To jest bardzo niezręczne odczucie. Wczoraj byłaś/-eś badaczką sztuki czy literatury, kuratorką, dyrygentem, pisarzem, historykiem, wysoko cenionym kulturoznawcą, dziennikarką lub socjologiem, a dzisiaj przychodzi zrozumienie: wszystko, co wiesz, jest co najmniej jednostronne, a w najgorszym przypadku po prostu fałszywe.

Kiedy władze zwerbalizują dla społeczeństwa ostateczny cel wojny, wskażą drogę do tego celu oraz poinformują chociażby w przybliżeniu o czasie potrzebnym do jego osiągnięcia, wtedy też powinny niezwłocznie, w sposób poparty argumentami i otwarty (bez żadnych tajemnic wojskowych i wojennych) wytłumaczyć, za pomocą jakich środków i zasobów zamierzają swoje plany realizować. Dla społeczeństwa te informacje byłyby interesujące. Jakie zobowiązania władze biorą na siebie, a jakie nakładają na społeczeństwo?

Wykład mistrzowski prof. Mykoły Riabczuka w Teatrze Starym w Lublinie oraz rozmowa z uznanym publicystą, krytykiem literackim, pisarzem ukraińskim, wielokrotnie nagradzanym za swoją twórczość i aktywność społeczną, w tym na rzecz dialogu polsko-ukraińskiego.

Trzeci rozdział traktuje o „studium pamięci”. Autor mierzy się z procesem „wybielaniem” polskiego podziemia niepodległościowego, które miało miejsce pod koniec lat 80. XX w. Analizuje praktyki propagandowe z czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, poświęcając dużo uwagi odzwierciedleniu trudnego tematu zbrodni na Ukraińcach w dyskursach historycznych oraz interpretacjach historyków.

W swojej naiwności Radczenko zaczyna wierzyć, że bycie pisarzem to prosty sposób na zdobycie sławy i uznania. Myśli, że skoro to takie łatwe, a ludzie cię rozpoznają, stajesz się popularny, to dlaczego by nie spróbować i w ten sposób nie osiągnąć życiowego sukcesu.

Ożywiane przez Mariusza Jurkowskiego dzięki technologii AI obrazy i gra świateł, wprowadzą widza w nieoczekiwany dialog pomiędzy znanym a nieznanym, codziennością a nieziemskimi przestrzeniami.

Kilka refleksji wokół Europejskiej Stolicy Kultury Lublin 2029 na marginesie lubelskiego bidbooka.

Od wielu tygodni sfotografowana przez naszą współpracowniczkę Dorotę Mościbrodzką instalacja jest artystyczną formą protestu Estończyków przeciwko wojnie pod Ambasadą Rosji w Tallinie. Tam właśnie odbywają się tam również manifestacje osób solidaryzujących się z Ukrainą. W tym samym miejscu kobiety protestowały wcześniej przeciwko rosyjskim gwałtom na ukraińskich kobietach. Nieopodal działa sklep, z którego dochód przeznaczony jest na wsparcie walczącej Ukrainy.

Rozmowa miała miejsce jeszcze przed wstąpieniem Artysty w szeregi ukraińskiej armii. Do tej pory Poeta zbierał fundusze na ZSU. Teraz zachęcamy wesprzeć oddział wojskowy, w którym walczy Serhij Żadan.